Tuesday, March 13, 2012

ရာသီေသြးမေပၚၿခင္းအေၾကာင္း (အပိုင္း ၁)

ရာသီေသြးမေပၚၿခင္းအေၾကာင္း (အပိုင္း ၁)



ဒီတစ္ခါေဖာ္ၿပေပးမယ့္အေၾကာင္းအရာကေတာ့ ရာသီေသြးထိမ္ၿခင္း ရာသီေသြးမေပၚၿခင္း အေၾကာင္းၿဖစ္ ပါတယ္ ။ ပ်ိဳေဖာ္၀င္စအခ်ိန္ကစၿပီး ေသြးဆံုးၿပီးတဲ့အခ်ိန္အထိ သိထားသင့္တဲ့ သိထားရမယ့္ အေၾကာင္းအရာ တစ္ခု လည္းၿဖစ္ ပါသည္ ။ အိမ္ေထာင္သားေမြး ကိုယ္၀န္ရွိတဲ့အရြယ္ေရာ ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္ေတြေရာ သိသင့္တဲ့ အေၾကာင္းအရာမို႔ ေရးသားေဖာ္ၿပေပးလိုက္ရပါတယ္ ။



ရာသီေသြးမေပၚၿခင္းကို မီးယပ္ထိမ္ၿခင္း ၊ မီးယပ္ေသြးမေပၚၿခင္း ၊ မီးယပ္ေသြးငုပ္ၿခင္း ( Amenorrhea ) စသၿဖင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးေခၚၾကပါတယ္ ။ တခ်ိဳ႕ ဒီလို မီးယပ္ေသြးမေပၚတဲ့ ၿပႆနာကို အိမ္ေထာင္ မရွိတဲ့ အပ်ိဳေတြပဲၾကံဳရတာလား ကေလးမလိုခ်င္တဲ့သူေတြၾကံဳရတာလား စသၿဖင့္ေတြးထင္တတ္ၾကတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ အိမ္ေထာင္သည္ေတြကိုယ္တိုင္လည္း ဒီၿပႆနာဟာ ၾကံဳရေလ့ရွိပါတယ္ ။ ဒီေနရာမွာ ၿပႆနာေလးတစ္ခုကို နည္းနည္းတင္ၿပခ်င္ပါတယ္ ။ ၿမန္မာအမ်ိဳးသမီး အမ်ားစုေတြးတတ္ၾကတာကေတာ့ အသက္ ၄၀ ေလာက္ဆို ငါတို႔ေသြးဆံုးပါၿပီ ဆိုၿပီး လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ဘာအကြယ္အကယ္မွမယူပဲ ေနတတ္ၾကပါတယ္ ။ တကယ္ေသြး ဆံုးတဲ့အခ်ိန္က ၄၈ ၊ ၄၉ ၊ ၅၀ ေလာက္မွၾကံဳရတတ္တယ္ ။ အဲဒီအခါ အသက္ၾကီးမွ ကိုယ္၀န္ေတြ ရၿပီး အခက္ေတြၾကံဳရေလ့ရွိတယ္ ။ အဲဒီအခါ မွ ကိုယ္ေမြးလိုက္တဲ့ကေလးက ကိုယ့္ေၿမးအရြယ္ေလာက္ရွိနဲ့ ဒုကၡေတြ ရွက္စရာေတြ နဲ႔ၾကံဳရတာပါပဲ ။ ဒီလို အခ်ိန္မွာ ကေလးတစ္ေယာက္ကို ၿပဳစုပ်ိဳးေထာင္ေပး ရမယ့္ဒုကၡ နဲ႔ ေရရွည္ကို ေမွ်ာ္ၾကည့္လိုက္ရင္ ဒီအသက္အရြယ္မွ ကိုယ္၀န္ကို ဘယ္သူမွ လိုလားၾကမွာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး ။ ဒီေတာ့ၿပႆ နာက ေသြးမဆင္းေတာ့ဘူး ရာသီမေပၚေတာ့ဘူးဆိုရင္ အပ်ိဳေလးေတြ သာမက အိမ္ေထာင္ က်ၿပီးသား သားသည္မိခင္ေတြေတာင္မွပဲ ထိတ္လန္႔ၾကရတာပါပဲ ။

ဒီၿပႆနာ ဟာ တခ်ိဳ႕လူေတြအတြက္ေတာ့ ေနလို႔ထိုင္လို႔မေကာင္းဘူး စိုးရမ္တယ္ ဆိုတာေလာက္ နဲ႔ၿပီးသြားေပ မယ့္ တခ်ိဳ႕လူေတြအတြက္ေတာ့ တကယ့္ကို အႏၱရာယ္ရွိတဲ့ အေနအထားကိုေရာက္ သြားတာေတာင္ေတြ႔ ရတတ္ပါတယ္ ။ ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္မွာ ေသြးမေပၚတဲ့အေၿခအေနဟာ အိမ္ေထာင္သားေမြးၿပဳလုပ္တဲ့ လူလတ္ပိုင္း အရြယ္မွာ ရာသီေသြးပံုမွန္ေပၚေနရာကေန ေပ်ာက္သြားတဲ့ ကိစၥဟာ အသက္အႏၱရာယ္ကိုပါ ဒုကၡေပးႏုိင္ တာမ်ိဳးေတြရွိပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ မီးယပ္ေသြးငုပ္သြားၿပီဆိုရင္ ဘာေၾကာင့္ငုပ္ရတယ္ ဘယ္လို စံုစမ္းမလဲ ဆိုတာေတြ လုပ္ေဆာင္ရမွာပါ ။ အက်ိဳးအေၾကာင္းသိသြားရင္လည္း လူနာေတြ အတြက္ မၿဖစ္သင့္ တာေတြ မၿဖစ္သြားဘူး ဒီေတာ့ အရမ္းကို အက်ိဳးရွိပါတယ္ ။

ရာသီေသြးမေပၚတာနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီး မွတ္ထားသင့္တဲ့အခ်က္လည္းရွိပါတယ္ ။ အိမ္ေထာင္ရွိ အမ်ိဳးသမီး တစ္ေယာက္ ဟာ ေသြးမေပၚေတာ့ဘူးဆုိပါေတာ့ ။ အိမ္ေထာင္မရွိေပမယ့္လည္း လိင္ဆက္ဆံမႈရွိ ခဲ့တဲ့အမ်ိဳး သမီး တစ္ေယာက္ဟာ ေသြးမေပၚေတာ့ဘူးဆိုပါေတာ့ ။ အဲဒီလိုအမ်ိဳးသမီးေတြ မွာ ေနာက္ တစ္ၾကိမ္ေသြး ၿပန္ေပၚေတာ့မွပဲ ကိုယ္၀န္မရွိပါဘူးလို႔ က်ိန္းေသေၿပာႏုိင္ပါတယ္ ။ ေသြးမေပၚမ ခ်င္းေတာ့ ကိုယ္၀န္မရွိဘူးလို႔ ဘယ္လို အာမခံခ်က္မ်ိဳးမွမေပးႏုိင္ပါဘူး ။

ရာသီေသြးမေပၚၿခင္း ဘယ္ႏွစ္မ်ိဳးရွိသလဲ ?

အဓိကအားၿဖင့္ေတာ့ ႏွစ္မ်ိဳးခြဲထားႏုိင္ပါတယ္ ။ ပထမတစ္မ်ိဳးကိုေတာ့ Primary Amenorrhea လို႔ေခၚပါတယ္ ။ သူ ကေတာ့ ေမြးရာပါ ၿဖစ္ၿပီး ေတာက္ေလွ်ာက္အသက္ၾကီးလာတဲ့အထိ ရာသီေသြးမေပၚ တဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြ ကို ေခၚ တာပါ ။ ဒီလို Primary Amenorrhea ကိုေတာ့ မိဘေတြကိုယ္တိုင္က ကိုယ့္သမီးကိုေခၚလာၿပီး ဆရာကို လာၿပ ကိုၿပသင့္တဲ့အမ်ိဳးအစားၿဖစ္ပါတယ္ ။ လိုအပ္တဲ့စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြနဲ႔ ေဆးကုသမႈခံယူရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။

ဒုတိယတစ္မ်ိဳးကိုေတာ့ Secondary Amenorrhea လို႔ေခၚပါတယ္ ။ ဒီအမ်ိဳးအစားကေတာ့ သူတို႔မွာ အိမ္ေထာင္ရွင္ေတြ ၿဖစ္ၾကတာမ်ားတယ္ ကိုယ္၀န္လည္းေဆာင္ႏိုင္တဲ့အေနအထားရွိတယ္ ဒါေပမယ့္ မိသား စုေရွ႕ေရး၊ Family plan ၊ မိဘအသက္ၾကီးေနလို႔ ကေလးယူရင္အဆင္မေၿပႏုိင္ဘူး စသၿဖင့္ေပါ့ ။ ဒါေပမယ့္ လည္း အိမ္ေထာင္ရွိၿပီးသားလူေတြမွာ ေသြးထိမ္ၿပီဆိုတာနဲ႔ ကိုယ္၀န္ရွိမရွိသိခ်င္ၾကတာဟာ သူသူကိုယ္ကိုယ္ပါပဲ ။ ဒါေၾကာင့္သူတို႔ ေဆးခန္းလာၾကတယ္ ၿပီးေတာ့ ကိုယ္၀န္ရွိမရွိ စမ္းေပးပါဦးလို႔ ဆရာ၀န္ကိုတိုင္ပင္ၾကပါတယ္ ။ အဲဒီအခါ ဆရာ၀န္က ဆီးစစ္ခိုင္းတယ္ ultrasound ရိုက္တယ္ၿပီးေတာ့ စမ္းသပ္ၾကည့္တဲ့အခါ ကိုယ္၀န္မရွိဘူးလို႔ အေၿဖထြက္ခဲ့ရင္ေတာ့ သူတို႔တအားေပ်ာ္သြားတတ္ၾကပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ဒီေနရာမွာ တစ္ခုသိထားရမွာပါ ။ သူ႔ရဲ႕ seconday amenorrhea ဟာ ဦးေႏွာက္ထဲက Pituitary gland မွာ အက်ိတ္တည္တာတို႔ဘာတို႔ ၿဖစ္ေနခဲ့ရင္ အဲဒီအမ်ိဳးသမီးဟာ အသက္အႏၱရယ္ရွိၿပီး ေသဆံုးသြားႏုိင္ပါတယ္ ။ ဆရာ၀န္ေတြအေနနဲ႔လည္း ကိုယ္၀န္မရွိပဲနဲ႔ ေသြးမဆင္းေတာ့ဘူး ေသြးထိမ္ေနၿပီဆိုရင္ ဒီအတိုင္းလစ္လွ်ဴရွူမထားသင့္ပါဘူး ။အ ေၾကာင္း အရင္းမွန္ Cause ကို ရေအာင္စံုစမ္းေဖာ္ထုတ္ရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္သိထားရမွာက Primary Amenorrhea က အေရးၾကီးသလို Secondary Amenorrhea ကလည္းအေရးၾကီးတယ္ဆိုတာပါပဲ ။

Amenorrhea လို႔ေခၚတဲ့ ရာသီေသြးထိမ္ၿပီဆိုရင္ေတာ့ ကိုယ္၀န္ရဲ႕လကၡေတြကို သိထားဖို႔လိုပါတယ္ ။ ဥပမာ ေသြးထိမ္ၿပီးေတာ့ ပ်ိဳ႕ခ်င္အန္ခ်င္တာရွိသလား ရင္သားေတြတင္းလာသလား ေနရတာ မအီမသာၿဖစ္ လာသ လား ဆီးခဏခဏသြားသလား စတဲ့ လကၡဏာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒုတိယအမ်ိဳးအစား Secondary Amenorrhea ကေတာ့ ကိုယ္၀န္နဲ႔သာမကေတာ့ပဲ လူနာရဲ႕ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ စိတ္ခံစားမႈ အေၿခ အေနေတြေပၚလည္းမူတည္ပါတယ္ ။ ဥပမာ အလြန္အမင္း ၀မ္းသာစရာနဲ႔ၾကံဳလိုက္ရတဲ့ကိစၥမ်ိဳးမွာဆိုရင္ ရုတ္တ ရက္ ေသြးေပၚရမယ့္ရက္မွာ မေပၚေတာ့တာလည္းၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။

Pituitary gland မွာ အက်ိတ္ၿဖစ္တဲ့လကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ ?



အက်ိတ္ေပၚတဲ့လကၡဏာေတြကေတာ့ မိန္းမအသံကေန ေယာကၤ်ားအသံေၿပာင္းသြားၿခင္း ၊ ပံုမွန္အားၿဖင့္ မိန္းကေလးေတြမွာ အေမႊးအမွင္ေပါက္တဲ့ေနရာမဟုတ္ပဲ တၿခားေနရာေတြမွာ အေမႊးအ မွင္ေတြ ေပါက္ေလ့ ရွိၿခင္း ၊ ရင္သားမ်ားေသးသြားၿခင္း ၊ အိမ္ေထာင္ေရးအေပၚ Sex အားၿငီးေငြ႔စိတ္ပ်က္၍ ၿငင္း ပယ္ေနၿခင္း စတဲ့ လကၡဏာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ ဒီအက်ိတ္ရွိၿပီဆိုရင္ မိန္းကေလး သြင္ၿပင္ေတြေလ်ာ့ နည္းသြားၿပီး ေယာကၤ်ားေလး ေဟာ္မုန္းေတြ steroid ေဟာ္မုန္းေတြမ်ားလာၿပီး ဒီလို လကၡဏာေတြၿဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္ ။ ဒါကေတာ့ ပံုမွန္ရာသီေပၚလာၿပီးမွ ၿပန္ေပ်ာက္သြားတဲ့သူေတြမွာ သတိထား ရမယ့္အပိုင္းေတြပါ ။ ေသြးသားအေၿပာင္းအလဲမွာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ တအားတိုးၿခင္း တအားပိန္ သြားၿခင္းစတာေတြလည္းၾကံဳရေလ့ရွိပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ လည္ပင္းက Thyroid ဆိုတဲ့အက်ိတ္တစ္ မ်ိဳးအရမ္းအလုပ္လုပ္ရတဲ့အခါ Hyperthyroidism ၿဖစ္ၿပီး ေသြးမေပၚေတာ့တာလည္းရွိတတ္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ေၿပာင္းၿပန္ သိုင္းရြိဳက္ ဂလန္းက အလုပ္လုပ္တာနည္းလို႔ Hypothyroidism ၿဖစ္ၿပီဆိုရင္ေတာ့ ေသြးဆင္းတာ မ်ားလာတတ္ပါတယ္ ။ Hyperthyroidism ရဲ႕ လကၡဏာေတြကေတာ့

- အပူဒါဏ္မခံႏုိင္ၿခင္း
- ရင္တုန္ၿပီး ညဖက္အိပ္မေပ်ာ္ၿခင္း
- အပူမခံႏုိင္ပဲ အေအးခံၿပီး အစားပိုစားလာၿခင္း
- မ်က္လံုးအၿပင္ဖက္ ၿပဴးထြက္လာၿခင္း
- ႏွုတ္ခမ္းေမႊးေရးေရးေပၚလာၿခင္း
- လည္ဇလုပ္ ထြက္လာၿခင္း
- ရင္သားမ်ားေသးလာၿခင္း
- ဆီးခံုေမႊးအထက္တက္လာၿပီး ပိုမ်ားလာၿခင္း
- အသံၾသလာၿခင္း

စတာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။ ကဲ ဒီလိုဆိုရင္ Primary Amenorrhea အေၾကာင္း ဆက္ၿပီးေလ့လာၾကည့္ၾကရေအာင္ ။ သူ႔ကိုၿဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းေတြကေတာ့ ေမြးစဥ္ကတည္းက သားအိမ္ ၊ သားအိမ္လည္ တံ ေယာနိမိန္း မကိုယ္ပါ လာၿခင္း ေၾကာင့္ၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ ေမြးကတည္းက မပါလာတဲ့ခ်ိဳ႕ယြင္း ခ်က္ေၾကာင့္ ေသြး ဆင္းဖို႔ဆိုတာ ဘယ္လိုမွ မၿဖစ္ႏုိင္ပါဘူး ။ တခ်ိဳ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ မိန္းမကိုယ္ဟာ အၿပည့္မပါလာ တာေတြရွိ တတ္ပါတယ္ ။ အခ်ိဳင့္ကေလး ငါးပံုတစ္ပံု ေၿခာက္ပံုတစ္ပံုေလာက္ပဲပါလာတယ္ ။ ဆိုလိုတာက မိန္းမကိုယ္ အေပၚပိုင္း သံုးပံု ႏွစ္ပံုေလာက္က မဖြံ႕ၿဖိဳးပဲ သားအိမ္လည္းၿဖစ္ေပၚမလာဘူး ။ သားဥေလာက္ပဲရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ မီးယပ္ေသြးလံုး၀မေပၚပါဘူး ။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ သားဥေရာ သားအိမ္ေရာ မိန္းမကိုယ္ေရာ အစံုပါလာတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ Imperforate hymen လို႔ေခၚတဲ့ အေၿမွးပါးက ဖံုးေနတဲ့အ တြက္ ေသြးမ ဆင္းႏိုင္ပဲ ေသြးေတြ စုေနတာမ်ိဳးၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ အသက္ ၁၇ ၊ ၁၈ ေရာက္ေတာ့မွ ဗိုက္ထဲအလံုးၾကီး ၾကီးလာေလ့ ရွိပါတယ္ ။ ေနာက္တစ္ခ်က္ကေတာ့ အမ်ိဳးသမီး တစ္ေယာက္မွာ ေသြးအား အရမ္းနည္းလို႔ရွိ ရင္လည္း ေသြးမ ဆင္းတတ္ပါဘူး ။ ဥပမာ သံဓါတ္ခ်ိဳ႕တို႔ လို႔ ေသြးအားနည္းေရာဂါၿဖစ္တာတို႔ Haemoglobin < 6 mg % ဆိုရင္ ေသြးထိမ္ တတ္ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ တစ္ကိုယ္လံုးပိန္ၿခံဳးခ်ိဳ႕တဲ့တဲ့အေၿခအေနတစ္မ်ိဳးၿဖစ္တဲ့ General Disabiliy မွာလည္း အားၿပတ္သြားတဲ့အခါ ေသြးမဆင္းေတာ့တာေတြၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။


စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြနဲ႔ ကုသမႈအပိုင္းေတြကို ဆက္လက္ေရးသားပါဦးမယ္ ။

Ref : Internet / Wikipedia / Gynaecology

သက္တန္႔ခ်ိဳ

Health For All Magazine : March-2012 Issue

စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................

2 comments:

  1. ကိုသက္တန္႔ခ်ိဳ .
    အိမ္မက္ရဲ႕ သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္လဲ အဲ့လို ျဖစ္တယ္ သူကေျပာတာ သူ ၂ ႏွစ္ေလာက္ ရာသီေသြးေပ်ာက္ဖူးတယ္တဲ့..ဆရာဝန္လဲ ျပတာပဲ တဲ့.ေဆးေသာက္ေတာ့ ျပန္လာတယ္ ခုျပန္ေပ်ာက္သြားတယ္ ေလးလ ေတာင္ရွိေနၿပီ အိမ္ေထာင္ရွိတယ္.. ဒါေပမယ့္ အတူတူ ေနလို႔မရဘူး တအားနာက်င္တဲ့ ေဝဒနာ ခံစားရတယ္..အိမ္ေထာင္သက္ သံုးႏွစ္မွာ တစ္ႏွစ္ေလာက္ပဲ အတူေနလိုက္ရတယ္ ခုေတာ့ မရေတာ့ဘူးတဲ့... အဲ့ဒါ ဘာျဖစ္တာပါလိမ့္ အိမ္မက္သူ႔ကိုဘယ္လို ကူညီရမလဲ မသိဘူး ဆရာဝန္ေတြ ျပလဲ အလကားပဲတဲ့သူက.. သူ႔မွာ နွလံုးေရာဂါလဲ ရွိတယ္..သူက ပိုလန္သူ ပါ..
    အိမ္မက္ေစရာ

    ReplyDelete
  2. မွတ္သားသြားပါတယ္။ ေက်းဇူးပါ။

    ReplyDelete