ရာသီေသြးမေပၚၿခင္းအေၾကာင္း (အပိုင္း ၁)

ရာသီေသြးမေပၚၿခင္းအေၾကာင္း (အပိုင္း ၁)

ဒီတစ္ခါေဖာ္ၿပေပးမယ့္အေၾကာင္းအရာကေတာ့ ရာသီေသြးထိမ္ၿခင္း ရာသီေသြးမေပၚၿခင္း အေၾကာင္းၿဖစ္ ပါတယ္ ။ ပ်ိဳေဖာ္၀င္စအခ်ိန္ကစၿပီး ေသြးဆံုးၿပီးတဲ့အခ်ိန္အထိ သိထားသင့္တဲ့ သိထားရမယ့္ အေၾကာင္းအရာ တစ္ခု လည္းၿဖစ္ ပါသည္ ။ အိမ္ေထာင္သားေမြး ကိုယ္၀န္ရွိတဲ့အရြယ္ေရာ ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္ေတြေရာ သိသင့္တဲ့ အေၾကာင္းအရာမို႔ ေရးသားေဖာ္ၿပေပးလိုက္ရပါတယ္ ။



ရာသီေသြးမေပၚၿခင္းကို မီးယပ္ထိမ္ၿခင္း ၊ မီးယပ္ေသြးမေပၚၿခင္း ၊ မီးယပ္ေသြးငုပ္ၿခင္း ( Amenorrhea ) စသၿဖင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးေခၚၾကပါတယ္ ။ တခ်ိဳ႕ ဒီလို မီးယပ္ေသြးမေပၚတဲ့ ၿပႆနာကို အိမ္ေထာင္ မရွိတဲ့ အပ်ိဳေတြပဲၾကံဳရတာလား ကေလးမလိုခ်င္တဲ့သူေတြၾကံဳရတာလား စသၿဖင့္ေတြးထင္တတ္ၾကတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ အိမ္ေထာင္သည္ေတြကိုယ္တိုင္လည္း ဒီၿပႆနာဟာ ၾကံဳရေလ့ရွိပါတယ္ ။ ဒီေနရာမွာ ၿပႆနာေလးတစ္ခုကို နည္းနည္းတင္ၿပခ်င္ပါတယ္ ။ ၿမန္မာအမ်ိဳးသမီး အမ်ားစုေတြးတတ္ၾကတာကေတာ့ အသက္ ၄၀ ေလာက္ဆို ငါတို႔ေသြးဆံုးပါၿပီ ဆိုၿပီး လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ဘာအကြယ္အကယ္မွမယူပဲ ေနတတ္ၾကပါတယ္ ။ တကယ္ေသြး ဆံုးတဲ့အခ်ိန္က ၄၈ ၊ ၄၉ ၊ ၅၀ ေလာက္မွၾကံဳရတတ္တယ္ ။ အဲဒီအခါ အသက္ၾကီးမွ ကိုယ္၀န္ေတြ ရၿပီး အခက္ေတြၾကံဳရေလ့ရွိတယ္ ။ အဲဒီအခါ မွ ကိုယ္ေမြးလိုက္တဲ့ကေလးက ကိုယ့္ေၿမးအရြယ္ေလာက္ရွိနဲ့ ဒုကၡေတြ ရွက္စရာေတြ နဲ႔ၾကံဳရတာပါပဲ ။ ဒီလို အခ်ိန္မွာ ကေလးတစ္ေယာက္ကို ၿပဳစုပ်ိဳးေထာင္ေပး ရမယ့္ဒုကၡ နဲ႔ ေရရွည္ကို ေမွ်ာ္ၾကည့္လိုက္ရင္ ဒီအသက္အရြယ္မွ ကိုယ္၀န္ကို ဘယ္သူမွ လိုလားၾကမွာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး ။ ဒီေတာ့ၿပႆ နာက ေသြးမဆင္းေတာ့ဘူး ရာသီမေပၚေတာ့ဘူးဆိုရင္ အပ်ိဳေလးေတြ သာမက အိမ္ေထာင္ က်ၿပီးသား သားသည္မိခင္ေတြေတာင္မွပဲ ထိတ္လန္႔ၾကရတာပါပဲ ။

ဒီၿပႆနာ ဟာ တခ်ိဳ႕လူေတြအတြက္ေတာ့ ေနလို႔ထိုင္လို႔မေကာင္းဘူး စိုးရမ္တယ္ ဆိုတာေလာက္ နဲ႔ၿပီးသြားေပ မယ့္ တခ်ိဳ႕လူေတြအတြက္ေတာ့ တကယ့္ကို အႏၱရာယ္ရွိတဲ့ အေနအထားကိုေရာက္ သြားတာေတာင္ေတြ႔ ရတတ္ပါတယ္ ။ ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္မွာ ေသြးမေပၚတဲ့အေၿခအေနဟာ အိမ္ေထာင္သားေမြးၿပဳလုပ္တဲ့ လူလတ္ပိုင္း အရြယ္မွာ ရာသီေသြးပံုမွန္ေပၚေနရာကေန ေပ်ာက္သြားတဲ့ ကိစၥဟာ အသက္အႏၱရာယ္ကိုပါ ဒုကၡေပးႏုိင္ တာမ်ိဳးေတြရွိပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ မီးယပ္ေသြးငုပ္သြားၿပီဆိုရင္ ဘာေၾကာင့္ငုပ္ရတယ္ ဘယ္လို စံုစမ္းမလဲ ဆိုတာေတြ လုပ္ေဆာင္ရမွာပါ ။ အက်ိဳးအေၾကာင္းသိသြားရင္လည္း လူနာေတြ အတြက္ မၿဖစ္သင့္ တာေတြ မၿဖစ္သြားဘူး ဒီေတာ့ အရမ္းကို အက်ိဳးရွိပါတယ္ ။

ရာသီေသြးမေပၚတာနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီး မွတ္ထားသင့္တဲ့အခ်က္လည္းရွိပါတယ္ ။ အိမ္ေထာင္ရွိ အမ်ိဳးသမီး တစ္ေယာက္ ဟာ ေသြးမေပၚေတာ့ဘူးဆုိပါေတာ့ ။ အိမ္ေထာင္မရွိေပမယ့္လည္း လိင္ဆက္ဆံမႈရွိ ခဲ့တဲ့အမ်ိဳး သမီး တစ္ေယာက္ဟာ ေသြးမေပၚေတာ့ဘူးဆိုပါေတာ့ ။ အဲဒီလိုအမ်ိဳးသမီးေတြ မွာ ေနာက္ တစ္ၾကိမ္ေသြး ၿပန္ေပၚေတာ့မွပဲ ကိုယ္၀န္မရွိပါဘူးလို႔ က်ိန္းေသေၿပာႏုိင္ပါတယ္ ။ ေသြးမေပၚမ ခ်င္းေတာ့ ကိုယ္၀န္မရွိဘူးလို႔ ဘယ္လို အာမခံခ်က္မ်ိဳးမွမေပးႏုိင္ပါဘူး ။

ရာသီေသြးမေပၚၿခင္း ဘယ္ႏွစ္မ်ိဳးရွိသလဲ ?

အဓိကအားၿဖင့္ေတာ့ ႏွစ္မ်ိဳးခြဲထားႏုိင္ပါတယ္ ။ ပထမတစ္မ်ိဳးကိုေတာ့ Primary Amenorrhea လို႔ေခၚပါတယ္ ။ သူ ကေတာ့ ေမြးရာပါ ၿဖစ္ၿပီး ေတာက္ေလွ်ာက္အသက္ၾကီးလာတဲ့အထိ ရာသီေသြးမေပၚ တဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြ ကို ေခၚ တာပါ ။ ဒီလို Primary Amenorrhea ကိုေတာ့ မိဘေတြကိုယ္တိုင္က ကိုယ့္သမီးကိုေခၚလာၿပီး ဆရာကို လာၿပ ကိုၿပသင့္တဲ့အမ်ိဳးအစားၿဖစ္ပါတယ္ ။ လိုအပ္တဲ့စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြနဲ႔ ေဆးကုသမႈခံယူရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။

ဒုတိယတစ္မ်ိဳးကိုေတာ့ Secondary Amenorrhea လို႔ေခၚပါတယ္ ။ ဒီအမ်ိဳးအစားကေတာ့ သူတို႔မွာ အိမ္ေထာင္ရွင္ေတြ ၿဖစ္ၾကတာမ်ားတယ္ ကိုယ္၀န္လည္းေဆာင္ႏိုင္တဲ့အေနအထားရွိတယ္ ဒါေပမယ့္ မိသား စုေရွ႕ေရး၊ Family plan ၊ မိဘအသက္ၾကီးေနလို႔ ကေလးယူရင္အဆင္မေၿပႏုိင္ဘူး စသၿဖင့္ေပါ့ ။ ဒါေပမယ့္ လည္း အိမ္ေထာင္ရွိၿပီးသားလူေတြမွာ ေသြးထိမ္ၿပီဆိုတာနဲ႔ ကိုယ္၀န္ရွိမရွိသိခ်င္ၾကတာဟာ သူသူကိုယ္ကိုယ္ပါပဲ ။ ဒါေၾကာင့္သူတို႔ ေဆးခန္းလာၾကတယ္ ၿပီးေတာ့ ကိုယ္၀န္ရွိမရွိ စမ္းေပးပါဦးလို႔ ဆရာ၀န္ကိုတိုင္ပင္ၾကပါတယ္ ။ အဲဒီအခါ ဆရာ၀န္က ဆီးစစ္ခိုင္းတယ္ ultrasound ရိုက္တယ္ၿပီးေတာ့ စမ္းသပ္ၾကည့္တဲ့အခါ ကိုယ္၀န္မရွိဘူးလို႔ အေၿဖထြက္ခဲ့ရင္ေတာ့ သူတို႔တအားေပ်ာ္သြားတတ္ၾကပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ဒီေနရာမွာ တစ္ခုသိထားရမွာပါ ။ သူ႔ရဲ႕ seconday amenorrhea ဟာ ဦးေႏွာက္ထဲက Pituitary gland မွာ အက်ိတ္တည္တာတို႔ဘာတို႔ ၿဖစ္ေနခဲ့ရင္ အဲဒီအမ်ိဳးသမီးဟာ အသက္အႏၱရယ္ရွိၿပီး ေသဆံုးသြားႏုိင္ပါတယ္ ။ ဆရာ၀န္ေတြအေနနဲ႔လည္း ကိုယ္၀န္မရွိပဲနဲ႔ ေသြးမဆင္းေတာ့ဘူး ေသြးထိမ္ေနၿပီဆိုရင္ ဒီအတိုင္းလစ္လွ်ဴရွူမထားသင့္ပါဘူး ။အ ေၾကာင္း အရင္းမွန္ Cause ကို ရေအာင္စံုစမ္းေဖာ္ထုတ္ရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္သိထားရမွာက Primary Amenorrhea က အေရးၾကီးသလို Secondary Amenorrhea ကလည္းအေရးၾကီးတယ္ဆိုတာပါပဲ ။

Amenorrhea လို႔ေခၚတဲ့ ရာသီေသြးထိမ္ၿပီဆိုရင္ေတာ့ ကိုယ္၀န္ရဲ႕လကၡေတြကို သိထားဖို႔လိုပါတယ္ ။ ဥပမာ ေသြးထိမ္ၿပီးေတာ့ ပ်ိဳ႕ခ်င္အန္ခ်င္တာရွိသလား ရင္သားေတြတင္းလာသလား ေနရတာ မအီမသာၿဖစ္ လာသ လား ဆီးခဏခဏသြားသလား စတဲ့ လကၡဏာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒုတိယအမ်ိဳးအစား Secondary Amenorrhea ကေတာ့ ကိုယ္၀န္နဲ႔သာမကေတာ့ပဲ လူနာရဲ႕ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ စိတ္ခံစားမႈ အေၿခ အေနေတြေပၚလည္းမူတည္ပါတယ္ ။ ဥပမာ အလြန္အမင္း ၀မ္းသာစရာနဲ႔ၾကံဳလိုက္ရတဲ့ကိစၥမ်ိဳးမွာဆိုရင္ ရုတ္တ ရက္ ေသြးေပၚရမယ့္ရက္မွာ မေပၚေတာ့တာလည္းၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။

Pituitary gland မွာ အက်ိတ္ၿဖစ္တဲ့လကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ ?



အက်ိတ္ေပၚတဲ့လကၡဏာေတြကေတာ့ မိန္းမအသံကေန ေယာကၤ်ားအသံေၿပာင္းသြားၿခင္း ၊ ပံုမွန္အားၿဖင့္ မိန္းကေလးေတြမွာ အေမႊးအမွင္ေပါက္တဲ့ေနရာမဟုတ္ပဲ တၿခားေနရာေတြမွာ အေမႊးအ မွင္ေတြ ေပါက္ေလ့ ရွိၿခင္း ၊ ရင္သားမ်ားေသးသြားၿခင္း ၊ အိမ္ေထာင္ေရးအေပၚ Sex အားၿငီးေငြ႔စိတ္ပ်က္၍ ၿငင္း ပယ္ေနၿခင္း စတဲ့ လကၡဏာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ ဒီအက်ိတ္ရွိၿပီဆိုရင္ မိန္းကေလး သြင္ၿပင္ေတြေလ်ာ့ နည္းသြားၿပီး ေယာကၤ်ားေလး ေဟာ္မုန္းေတြ steroid ေဟာ္မုန္းေတြမ်ားလာၿပီး ဒီလို လကၡဏာေတြၿဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္ ။ ဒါကေတာ့ ပံုမွန္ရာသီေပၚလာၿပီးမွ ၿပန္ေပ်ာက္သြားတဲ့သူေတြမွာ သတိထား ရမယ့္အပိုင္းေတြပါ ။ ေသြးသားအေၿပာင္းအလဲမွာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ တအားတိုးၿခင္း တအားပိန္ သြားၿခင္းစတာေတြလည္းၾကံဳရေလ့ရွိပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ လည္ပင္းက Thyroid ဆိုတဲ့အက်ိတ္တစ္ မ်ိဳးအရမ္းအလုပ္လုပ္ရတဲ့အခါ Hyperthyroidism ၿဖစ္ၿပီး ေသြးမေပၚေတာ့တာလည္းရွိတတ္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ေၿပာင္းၿပန္ သိုင္းရြိဳက္ ဂလန္းက အလုပ္လုပ္တာနည္းလို႔ Hypothyroidism ၿဖစ္ၿပီဆိုရင္ေတာ့ ေသြးဆင္းတာ မ်ားလာတတ္ပါတယ္ ။ Hyperthyroidism ရဲ႕ လကၡဏာေတြကေတာ့

- အပူဒါဏ္မခံႏုိင္ၿခင္း
- ရင္တုန္ၿပီး ညဖက္အိပ္မေပ်ာ္ၿခင္း
- အပူမခံႏုိင္ပဲ အေအးခံၿပီး အစားပိုစားလာၿခင္း
- မ်က္လံုးအၿပင္ဖက္ ၿပဴးထြက္လာၿခင္း
- ႏွုတ္ခမ္းေမႊးေရးေရးေပၚလာၿခင္း
- လည္ဇလုပ္ ထြက္လာၿခင္း
- ရင္သားမ်ားေသးလာၿခင္း
- ဆီးခံုေမႊးအထက္တက္လာၿပီး ပိုမ်ားလာၿခင္း
- အသံၾသလာၿခင္း

စတာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။ ကဲ ဒီလိုဆိုရင္ Primary Amenorrhea အေၾကာင္း ဆက္ၿပီးေလ့လာၾကည့္ၾကရေအာင္ ။ သူ႔ကိုၿဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းေတြကေတာ့ ေမြးစဥ္ကတည္းက သားအိမ္ ၊ သားအိမ္လည္ တံ ေယာနိမိန္း မကိုယ္ပါ လာၿခင္း ေၾကာင့္ၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ ေမြးကတည္းက မပါလာတဲ့ခ်ိဳ႕ယြင္း ခ်က္ေၾကာင့္ ေသြး ဆင္းဖို႔ဆိုတာ ဘယ္လိုမွ မၿဖစ္ႏုိင္ပါဘူး ။ တခ်ိဳ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ မိန္းမကိုယ္ဟာ အၿပည့္မပါလာ တာေတြရွိ တတ္ပါတယ္ ။ အခ်ိဳင့္ကေလး ငါးပံုတစ္ပံု ေၿခာက္ပံုတစ္ပံုေလာက္ပဲပါလာတယ္ ။ ဆိုလိုတာက မိန္းမကိုယ္ အေပၚပိုင္း သံုးပံု ႏွစ္ပံုေလာက္က မဖြံ႕ၿဖိဳးပဲ သားအိမ္လည္းၿဖစ္ေပၚမလာဘူး ။ သားဥေလာက္ပဲရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ မီးယပ္ေသြးလံုး၀မေပၚပါဘူး ။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ သားဥေရာ သားအိမ္ေရာ မိန္းမကိုယ္ေရာ အစံုပါလာတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ Imperforate hymen လို႔ေခၚတဲ့ အေၿမွးပါးက ဖံုးေနတဲ့အ တြက္ ေသြးမ ဆင္းႏိုင္ပဲ ေသြးေတြ စုေနတာမ်ိဳးၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ အသက္ ၁၇ ၊ ၁၈ ေရာက္ေတာ့မွ ဗိုက္ထဲအလံုးၾကီး ၾကီးလာေလ့ ရွိပါတယ္ ။ ေနာက္တစ္ခ်က္ကေတာ့ အမ်ိဳးသမီး တစ္ေယာက္မွာ ေသြးအား အရမ္းနည္းလို႔ရွိ ရင္လည္း ေသြးမ ဆင္းတတ္ပါဘူး ။ ဥပမာ သံဓါတ္ခ်ိဳ႕တို႔ လို႔ ေသြးအားနည္းေရာဂါၿဖစ္တာတို႔ Haemoglobin < 6 mg % ဆိုရင္ ေသြးထိမ္ တတ္ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ တစ္ကိုယ္လံုးပိန္ၿခံဳးခ်ိဳ႕တဲ့တဲ့အေၿခအေနတစ္မ်ိဳးၿဖစ္တဲ့ General Disabiliy မွာလည္း အားၿပတ္သြားတဲ့အခါ ေသြးမဆင္းေတာ့တာေတြၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။


စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြနဲ႔ ကုသမႈအပိုင္းေတြကို ဆက္လက္ေရးသားပါဦးမယ္ ။

Ref : Internet / Wikipedia / Gynaecology

သက္တန္႔ခ်ိဳ

Health For All Magazine : March-2012 Issue

စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................