ေရဓါတ္ၿပန္လည္ၿဖည့္သြင္းၿခင္း (Oral Rehydration Therapy)

ေရဓါတ္ၿပန္လည္ၿဖည့္သြင္းၿခင္း (Oral Rehydration Therapy)

ေရဓါတ္ၿပန္လည္ၿဖည့္သြင္းကုသၿခင္းဆိုတဲ့ Oral Rehydration Therapy ဟာ ၀မ္းသြားၿခင္း ၊ ၀မ္းကိုက္ေရာ ဂါနဲ႔ တၿခား ဗိုင္းရပ္ေတြေၾကာင့္ၿဖစ္တဲ့ ေရဓါတ္ဆံုးရွံုးသြားၿခင္းေတြကို ၿပန္လည္ၿဖည့္တင္းေပးတဲ့ ရိုးရွင္းေသာ ကုသမႈတစ္ ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။

ORT မွာ ဆားနဲ႔ သၾကားၿဒပ္ေပါင္းေတြပါ၀င္ၿပီး ပါးစပ္ကေနပဲ ရိုးရိုးေသာက္ သံုးရ ၿခင္း ၿဖစ္ ပါတယ္ ။ ကမၻာတစ္၀ွမ္းလံုးမွာ အသံုးၿပဳေနၾကၿပီး ဒါဟာ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြအတြက္ အလြန္ကို အေရး ၾကီးပါ တယ္ ။ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္းမွာ ORT ဟာ ကမၻာတစ္၀ွမ္းက ကေလးငယ္သန္းေပါင္းမ်ားစြာကို ၀မ္း သြားၿခင္း မွ တဆင့္ ေသဆံုးၿခင္းကို ကယ္ဆယ္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။



ORT ကို အဓိပၸါယ္အမ်ိဳးမ်ိဳးဖြင့္ၾကေပမယ့္ ဆိုလိုရင္းကေတာ့ ေရဓါတ္ၿပန္လည္ၿဖည့္တင္းေပးၿခင္း ( Rehydration ) ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ၁၉၈၀ ခုႏွစ္ အေစာပိုင္းကာလေတြမွာ ORT ကို WHO နဲ႔ UNICEF မွ တရား၀င္ ေဆးရည္ (official solution ) ညႊန္ၾကားမႈအရသာလွ်င္ အဓိပၸါယ္သတ္မွတ္ပါတယ္ ။ ၁၉၈၈ ေနာက္ ပိုင္းမွာေတာ့ အိမ္တြင္းမွာပါအသံုးၿပဳလို႔႔ရတဲ့အရည္ အၿဖစ္ေၿပာင္းလဲသတ္မွတ္လာၾကပါတယ္ ။ ဘာေၾကာင့္ လည္းဆိုေတာ့ Official preparation ေတြဟာ လိုအပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ အလြယ္တကူ အၿမဲတမ္း မရရွိႏုိင္တဲ့ အတြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ၁၉၈၈ မွာပဲ သင့္ေလွ်ာ္တဲ့ ၾကီးၾကပ္ကုသမႈနဲ႔ အစာကိုပါ ဆက္လက္တိုက္ေကၽြးရမယ္ဆိုၿပီး ၿပင္ ဆင္ေၾကၿငာခဲ့ပါတယ္ ။ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္မွာေတာ့ ORT ကို ေရဓါတ္ၿပန္လည္ၿဖည့္ေပးႏုိင္တဲ့အရည္မွန္သမွ် အက်ံဳး ၀င္တယ္လို႔ ေၿပာင္းလဲခဲ့ၿပန္ပါတယ္ ။ ေနာက္ဆံုး ၁၉၉၃ ခုႏွစ္ကေန ယေန႔အထိကေတာ့ ORT ဆိုတာ ဟာ ေရဓါတ္ၿပန္လည္ၿဖည့္ေပးႏိုင္ေသာ အရည္ကိုတိုက္ေကၽြးရမွာၿဖစ္ၿပီး အစာကိုလည္း ဆက္လက္ တိုက္ေကၽြး ရမယ္လို႔ သတ္မွတ္ခဲ့ပါတယ္ ။

လတ္တေလာ WHO/UNICEF guideline ေတြအရ ORT ကို အိမ္မွာပဲ home fluids အေနနဲ႔ စတင္ တိုက္ေကၽြးသင့္ပါတယ္ ။ ၀မ္းသြားၿခင္းေၾကာင့္ ေရနဲ႔ဓါတ္ဆားဆံုးရွုံုးၿခင္းကို ကာကြယ္ဖို႔အတြက္ အိမ္မွာပဲ ဆားနဲ႔သ ၾကားကို ေဖ်ာၿပီး Sugar and salt solution အၿဖစ္ စတင္တိုက္ေကၽြးသင့္တယ္လို႔ဆိုပါတယ္ ။ အခ်ိန္ တိုင္း မွာ အစာကိုေတာ့ ေကၽြးေနရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ပထမ တိုက္ေကၽြးတဲ့အရည္ဟာ သင့္ေတာ္ တဲ့အေန အထား တစ္ခုအထိ ေရာက္ရွိၿပီးတဲ့အခါမွာေတာ့ တိုက္ေကၽြးတဲ့စနစ္ကို Official preparation ၿဖစ္တဲ့ ORS ( Oral rehydration salt) ဓါတ္ဆားထုပ္ကို သင့္ေတာ္တဲ့ အခ်ိန္အဆနဲ႔ ေရဓါတ္ၿပန္လည္ၿဖည့္တင္းဖို႔နဲ႔ Electrolyte ေတြ ပံုမွန္ၿဖစ္ေစဖို႔အတြက္တိုက္ေကၽြးေပးရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ အိမ္မွာပ ထမဆံုးအ ရည္တိုက္ေကၽြး တဲ့အဆင့္ မွာေတာ့ တိုက္ေကၽြးတဲ့အရည္ကို ေရြးခ်ယ္တဲ့ေနရာမွာ ဂရုစိုက္ေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။ တိုက္ေကၽြး တဲ့အ ရည္ထဲ မွာ သၾကားေရာ ဆားေရာဟာ သင့္ေတာ္တဲ့ ပမာဏပါ၀င္ရပါမယ္ ။ သၾကားနဲ႔ဆား မပါ၀င္တဲ့အ ရည္ေတြ တိုက္ေကၽြးၿခင္းကိုေတာ့ ေရွာင္ရွားရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဆားမပါတဲ့ အရည္ဟာလည္း ခႏၶာကိုယ္မွာ sodium ေတြနည္းပါးေစၿပီး hyponatremia ဆိုတဲ့အေၿခအေနကိုၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ ၀မ္းသြား တဲ့အခါ ခႏၶာကိုယ္မွာ ဆား (sodium) ေတြပါ၀င္သြားၿပီး ဆံုးရွံုးသြားတဲ့အတြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္သၾကားကိုလည္း တိုက္ေကၽြးတဲ့အရည္ထဲမွာ ထည့္သြင္းေပးရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဘာေၾကာင့္ လည္း ဆိုေတာ့ အူထဲကေန SGLT 1 transproter မွတဆင့္ ဆားဓါတ္ေတြကို စုပ္ယူတဲ့အခါမွာ သၾကား ဓါတ္နဲ႔ တြဲစပ္ေန တဲ့အတြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။

အိမ္တြင္းအရည္တိုက္ေကၽြးမႈအဆင့္မွာ ORS အၿပင္ ဆားခတ္ထားတဲ့ထမင္းရည္ ဆားပါ၀င္တဲ့ ဒိန္ခ်ဥ္ နဲ႔ အသီးအရြက္မ်ား ဆားခပ္ထားတဲ့ ၾကက္စြပ္ၿပဳတ္ရည္စသည္တို႔ တိုက္ေကၽြးႏုိင္ပါတယ္ ။ ဓါတ္ဆား ရည္ေဖ်ာ္တဲ့ အခါမွာလည္း ေရသန္႔ကိုသံုးဖို႔လို္ပါတယ္ ။ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္ေတြနဲ႔တၿခားအခ်ိဳရည္ေတြ ၊ ေကာ္ဖီနဲ႔လက္ဖက္ရည္ စတဲ့ ဆီး သြားေစတဲ့ ေဖ်ာ္ရည္ေတြ ကဖင္းဓါတ္အမ်ားၾကီး ၊ သၾကားဓါတ္အမ်ားၾကီးပါတဲ့ အရာေတြ ကိုေတာ့ ေရွာင္ ရွားရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ တိုက္ေကၽြးမယ့္အရည္ထဲမွာ သၾကားဓါတ္ osmoloarity မ်ားတဲ့ (သိပ္သည္း ဆမ်ားေသာ) အရည္ေတြဟာ ၀မ္းသြားၿခင္းကို ပိုဆိုးသြားေစပါတယ္ ။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ ဒီ သိပ္သည္း ဆမ်ားတဲ့သၾကားေတြဟာ ခႏၶာကိုယ္အတြင္းမွ ေရေတြကို အၿပင္ကို ဆြဲထုတ္သြားၿပီး အူအတြင္းမွာ ေရေတြကို မ်ားေစပါတယ္ ။

အဓိပၸါယ္သတ္မွတ္ခ်က္အရ ORT ကို လံုေလာက္ေသာ အာဟာရ ရွိတဲ့ မည္သည့္ေနရာတြင္မဆိုရရွိႏုိင္ပါတယ္ ။ အသင့္စမ္း သပ္ထုတ္လုပ္ထားတဲ့ ဓါတ္ဆားထုတ္ေတြကိုလည္း ေရ 1 liter နဲ႔ေရာၿပီး ( ေရသန္႔ဗူးတစ္ဗူး ) ေမႊေႏွာက္ေသာက္ သံုးႏုိင္ပါတယ္ ။ တၿခားစက္မႈ လုပ္ငန္းေတြက ထုတ္တဲ ဓါတ္ဆားထုပ္ေတြလည္းရွိပါတယ္ ။ UNICEF ကေနထုတ္လုပ္တဲ့ ဓါတ္ဆားထုပ္ေတြလည္း အလြယ္တကူရရွိႏုိင္ပါတယ္ ။ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္မွာ UNICEF ဟာ ဖြဲ႔ၿဖိဳးဆဲ ႏုိင္ငံ ၆၀ ကို ဓါတ္ဆားထုပ္ ၅၀၀ မီလီယံ ၿဖန္႔ၿဖဴးေပးခဲ့ပါတယ္ ။ တၿခား ေဆး၀ါးထုတ္လုပ္ငန္းေတြက ထုတ္လုပ္တဲ့ ဓါတ္ဆားထုပ္ေတြမွာေတာ့ ပါ၀င္တဲ့အခ်ိဳးအစား အနည္း ငယ္ေၿပာင္းလဲမႈ ရွိႏုိင္ၿပီး ေစ်းကြက္ထဲမွာ ဘယ္လို အခ်ိဳးအစားပါ၀င္တဲ့ ORS ေတြကိုပဲ ထုတ္လုပ္ တင္သြင္းၿဖန္႔ၿဖဴးရမယ္လို႔ေတာ့ ကန္႔သတ္ထားၿခင္းမရွိပါဘူး ။ တခ်ိဳ႕ဓါတ္ဆား ထုပ္ေတြမွာေတာ့ ေသာက္ ရေကာင္းေအာင္ အရသာေကာင္းေအာင္ သၾကားထပ္ထည့္ၿခင္းအနံံ႕အရသာ ထည့္ၿခင္းမ်ား ၿပဳလုပ္ၿပီး ဥပမာ အားၿဖင့္ US မွာဆိုရင္ Pedialyte ဟာ ဓါတ္ဆားထုပ္ကိုအေရာင္အနံ႔အရသာေၿပာင္းလဲၿပီး ထုတ္လုပ္ ၿဖန္႔ၿဖဴးပါ တယ္ ။

WHO နဲ႔ UNICEF ကေတာ့ တရား၀င္ official guidline ကိုအသံုးၿပဳၿပီး ဓါတ္ဆားထုပ္ေတြၿဖန္႔ခ်ီပါတယ္ ။ ဓါတ္ဆား ထုပ္ေတြမွာ Osmolarity နည္းေအာင္စြမ္းေဆာင္ထားပါတယ္ ။ ဒီ guidelines ေတြကို ပဲအသံုး ၿပဳၿပီးေတာ့ ထုတ္လုပ္သူေတြက commercial ORS packets ေတြကို ထုတ္လုပ္ၿပီး ၂၀၀၆ ခုႏွစ္မွာ တြင္က်ယ္လာခဲ့ပါတယ္ ။ Reduced osmolarity ဆိုတာ osmolarity စုစုေပါင္း 245 mmol/L ရွိတာကိုဆို လိုပါတယ္ ။ ၀မ္းသြားတဲ့ေရာဂါအတြက္ ကုသဖို႔အတြက္ zinc ကို ထပ္ထည့္ၿပီးအသံုးၿပဳၾကပါတယ္ ။ အထူးသၿဖင့္ ကေလးငယ္ေတြအတြက္ပါ ။ ဇင့္ကို ထပ္ထည့္ၿပီးအသံုးၿပဳၿခင္းအားၿဖင့္ ၀မ္းသြားၿခင္းေၾကာင့္ ေရ ဓါတ္နည္းေန တဲ့ကေလးငယ္ေတြမွာ ေရာဂါ ၿပင္းထန္မႈႏွုန္းနဲ႔ ၾကာခ်ိန္ကို ေလ်ာ့နည္းေစ ပါတယ္ ။ လူၾကီးေတြအတြက္ zinc sulfate solution အေနနဲ႔ ရရွိႏုိင္ၿပီး ကေလးငယ္ေတြမွာလည္း ရရွိႏိုင္ပါတယ္ ။ ကေလးေတြအ တြက္ ေဆးၿပားေတြ လည္းရွိပါတယ္ ။

Reduced osmolarity ORS မွာပါ၀င္တဲ့ အခ်ိဳးအစားကေတာ့ ေအာက္ပါအတိုင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။

ပါ၀င္မႈ	g/l	molecule/ion	mmole/L
sodium chloride(NaCl)	2.6	Sodium	75
glucose, anhydrous (C6H12O6)	13.5	glucose	75
potassium chloride (KCl)	1.5	Potassium	20
		Chloride	65
trisodium citrate, dihydrate Na3C6H5O7·2H2O	2.9	citrate	10

ေရဓါတ္ဆံုးရွံုးၿခင္းႏွင့္ ၿပန္လည္ၿဖည့္တင္းေပးၿခင္းအေၾကာင္းကို ဗဟုသုတအၿဖစ္ မွတ္သားႏုိင္ၾကပါေစ ။

Ref : wikipedia

သက္တန္႔ခ်ိဳ
4 July 2011
စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................