ေနရာလြဲမွား သားအိမ္အတြင္းသား ေရာဂါ (Endometriosis)

ေနရာလြဲမွား သားအိမ္အတြင္းသား ေရာဂါ (Endometriosis)

၂၁ ရာစုေခတ္ၾကီးမွာ ေရာဂါေတြကလည္း အသစ္အဆန္းေတြ တစ္ခုၿပီးတစ္ခု ေပၚထြက္လို႔ လာေနပါတယ္ ။ အထူး သၿဖင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ခႏၶာကိုယ္ဖြဲ႔စည္းပံုအရ ေရာ ေဟာ္မုန္းေတြနဲ႔ ေသြးသား အ ရေရာ ေယာကၤ်ားေလးေတြထက္ ၿဖစ္ႏုိင္တဲ့ေရာဂါေတြ ပိုမ်ားပါတယ္ ။ အခုတင္ဆက္ေပးမွာကေတာ့ အမ်ိဳးသ မီးတိုင္းသိသင့္တဲ့ ေနရာ လႊဲမွား သားအိမ္အတြင္းသား ဆိုတဲ့ Endometriosis ဆိုတဲ့ေရာ ဂါအေၾကာင္း ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဟိုးယခင္တုန္းကဆိုရင္ ေရာဂါတစ္ခု ကိုနာမည္တပ္ႏုိင္ဖို႔ ခက္ခဲစြာ စမ္းသပ္ခဲ့ၾကရတယ္ ။ အခုအခါ မွာေတာ့ေခတ္မွီတဲ့စက္ကိရိယာေတြ ေပၚေပါက္လာၿပီၿဖစ္တဲ့အတြက္ အခ်ိန္အနည္း ငယ္အတြင္းမွာ ပဲ ေရာဂါ ေတြကို အမည္သတ္မွတ္ diagnosis လုပ္ႏုိင္ၿပီး ကုသမႈေတြေပးႏုိင္ၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။

Endometrium အေၾကာင္း

အရင္ဦးဆံုးသားအိမ္အေၾကာင္းကိုစၿပီးေလ့လာၾကည့္ရေအာင္ ။ သားအိမ္မွာ လက္မ၀က္္ခန္႔ထူတဲ့ အသား နံရံမ်ား ရဲ႕ အတြင္းသား (အတြင္းလႊာ ) Endometrium တစ္လႊာရွိပါတယ္ ။ အဲဒီအတြင္းလႊာဟာ အရြယ္ေရာက္ လို႔ ေဟာ္ မုန္းေတြရဲ႕ လွံဳ႕ေဆာ္မႈေၾကာင့္ ပ်မ္းမွ် အခ်ိန္ တစ္လ (ေလးပတ္) အတြင္းမွာ တၿဖည္းၿဖည္း ထူလာပါတယ္ ။ တစ္လၿပည့္လို႔ ေနာက္ထပ္ ေဟာ္မုန္းေတြ ဆက္မထုတ္ေတာ့ပဲ နည္းသြားတဲ့ အခ်ိန္ေရာက္ တဲ့အခါ အဲဒီထူေနတဲ့အတြင္းနံရံ လႊာဟာ ေၾကြက် ကြာက်ရပါတယ္ ။ အဲဒါကိုေတာ့ လစဥ္ မီးယပ္ေသြးေပၚ တယ္လို႔ ေခၚၾကပါတယ္ ။ ကိုယ္၀န္ရွိၿပီး သေႏၶတည္ၿခင္းမရွိသေရြ႕ အဲဒီ ၿဖစ္စဥ္ဟာ ေသြးဆံုးတဲ့အထိ ဆက္ လက္ၿဖစ္ေပၚေနမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။

Endometriosis ဆိုတာ ဘာလဲ ?



မူလေမြးဖြားစဥ္အခါတုန္းက ပါလာတဲ့ သေႏၶသား ကလာပ္စည္းမ်ားေၾကာင့္ၿဖစ္ေစ ၊ အရြယ္ေရာက္ၿပီးလို႔ မီး ယပ္ေသြးေပၚေၾကြက်တဲ့ သားအိမ္အတြင္းလႊာ ကလာပ္စည္းမ်ားေက သူေရာက္သြားတဲ့ေနရာတိုင္းမွာ ရြက္က် ပင္လိုမ်ိဳး သားအိမ္အတြင္းလႊာအတိုင္း အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ေသြးထဲမွာ ရွိတဲ့ေဟာ္မုန္း ဓါတ္ေတြေၾကာင့္ ဆက္ လက္ ရွင္သန္ ပြားမ်ားလာတာကို Endometriosis လို႔ေခၚပါတယ္ ။ အဲဒီလို ပ်ံ႕ႏွံၿခင္းမွာ ေသြးၿပန္ေၾကာမ်ားမွ လည္းေကာင္း ၊ lymph ( လင့္သားနံရည္ေၾကာ ) မ်ားမွ လည္းေကာင္း တိုက္ရိုက္တြယ္ကပ္ ၿခင္းေၾကာင့္ လည္းေၾကာင္းၿဖစ္ရပါတယ္ ။

ဘယ္ႏွစ္မ်ိဳးရွိသလဲ ?

အဓိကအားၿဖင့္ ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္ ။ ပထမ တစ္မ်ိဳးကေတာ့ အတြင္းလႊာမွာ တြယ္ကပ္ေနတဲ့ သားအိမ္နံရံအတြင္းသို႔ ထိုးေဖာက္၀င္ေရာက္ၿပီး ဆက္လက္ပြားမ်ားေနၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ အတြင္းေနရာလြဲမွားတဲ့ေရာဂါ Internal Endometriosis လို႔ ေခၚပါတယ္ ။ ၿဖစ္ပြားတဲ့သားအိမ္မွာ ညီညီညာညာေလး ၾကီးထြားလာပါတယ္ ။ သီးသန္႔ အလံုးရယ္လို႔ မၿဖစ္ပါဘူး ။ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားၿပမွ သိရပါတယ္ ။

ဒုတိယ အမ်ိဳးအစားကေတာ့ မူလသားအိမ္ကလြဲၿပီး အၿခားေနရာေတြမွာ အက်ိတ္အဖု ၊ အလံုးအေနနဲ႔ ၿဖစ္ေစ မ်ိဳးပြာ အဂါၤ မ်ားမွာရွိတဲ့ အရိုးကြင္းထဲမွာ သားဥမ်ား ၊ သားဥၿပြန္မ်ား ၊ သားအိမ္အရြတ္ေၾကာမ်ား ၊ သားအိမ္ေနာက္ ပိုင္း ခ်ိဳင့္၀ွမ္း ( POD ) စသည္တို႔မွာ အၿဖစ္မ်ားပါတယ္ ။ အဲဒီအထဲမွာ သားဥ (ovary) က အၿဖစ္မ်ား ပါတယ္ ။ သံပုရာသီး ၊ ေရွာက္ဦး ကၽြဲေကာသီး အရြယ္ကေနၿပီးေတာ့ ၀မ္းဗုိက္ေအာက္ ပိုင္းၿပည့္ တဲ့အထိ ၾကီးထြားတတ္ပါတယ္ ။ ေခ်ာကလက္ေရာင္ ( ပုန္းရည္ၾကီးေရာင္ ) အရည္ပ်စ္ႏွစ္မ်ား သားဥထဲမွာ စုေနၿပီး အလံုးၿဖစ္လာပါတယ္ ။ Ovarian Endometriosis or Chocolate Cyst လို႔ေခၚပါတယ္ ။ စိတ္၀င္စား ဖို႔ေကာင္းတဲ့အခ်က္က အရိုးကြင္းအၿပင္ဖက္မွာရွိတဲ့ အဆုတ္အေၿမွးပါး ၊ ခ်က္ ၊ ၀မ္းဗိုက္ခြဲေၾကာင္း ၊ ေပါင္ၿခံ အရြတ္ေၾကာ ၊ သားဖြားစဥ္က ခ်ဳပ္ေသာ ခ်ဳပ္ရိုးစတဲ့ သားအိမ္နဲ႔ ေ၀းတဲ့ေနရာေတြမွာလည္း လိုက္ၿပီး ၿဖစ္တတ္ ပါတယ္ ။

ဘယ္လိုလူေတြမွာ ၿဖစ္တတ္လဲ ?

အပ်ိဳေဖာ္၀င္ၿပီးတဲ့အခ်ိန္ကေနေသြးဆံုးတဲ့အရြယ္အတြင္းၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ အပ်ိဳၾကီးေတြ ၊ အိမ္ေထာင္ ရွိၿပီးသား သမီး မရတဲ့သူေတြ သားသမီးမေမြးတဲ့ ႏွစ္ၾကာရွည္ေနသူေတြမွာၿဖစ္ႏုိင္ပါတယ္ ။

ဘယ္လိုလကၡဏာေတြ ၿပတတ္သလဲ ?

ေသြးေပၚေနစဥ္မွာ အလြန္အမင္းကိုက္ခဲၿခင္းဟာ အဲဒီေရာဂါရဲ႕ မူမွန္လကၡဏာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေဆး ထိုး ေဆးေသာက္ ဖို လိုၿခင္း ၊ ေက်ာင္းေတြရံုးေတြကေန ခြင့္ယူရၿခင္း ၊ အိမ္ရွင္မေတြ အိမ္မႈ ကိစၥမ လုပ္ႏုိင္ေလာက္ေအာင္ ၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ အလံုးအက်ိတ္ ၊ အဖုေတြ စမ္းသပ္မိႏုိင္ပါတယ္ ။ မ်ိဳးပြားအဂါၤ မဟုတ္ပဲ အၿခားေန ရာေတြမွာ ၿဖစ္ေနပါက အဲဒီအဖုအလံုးေတြဟာ မီးယပ္ေသြးေပၚခ်ိန္မွာ အနညး္ငယ္ ၾကီးလာၿပီး နာ တတ္ပါတယ္ ။ အဆုတ္အေၿမွးပါးတြင္ၿဖစ္ပါကလည္း မီးယပ္ေသြးေပၚခ်ိန္မွာ ေခ်ာင္းဆိုးတတ္ၿပီး သလိပ္ မွာ ေသြးပါတတ္ပါတယ္ ။ အိမ္ေထာင္ရွင္ေတြမွာလည္း ကိုယ္၀န္မရၿဖစ္ေနတတ္ၿပီး အိမ္ေထာင္ဖက္နဲ႔ အတူေနတဲ့အခါ အတြင္းမွနာၿခင္း ၊ ေအာင့္ၿခင္းမ်ားခံစားရတတ္ပါတယ္ ။ စမ္းသပ္ၿခင္း ၊ အတြင္းကို စမ္းသပ္ၿခင္း (Vaginal Examination - VE) ၊ အာထရာေဆာင္းရိုက္ၿခင္း ၊ ၀မ္းဗုိက္အတြင္းမွာ မွန္ေၿပာင္းၾကည့္ၿခင္း Laproscopy စတဲ့နည္းေတြနဲ႔ ေရာဂါ ကိုသိရွိႏုိင္ပါတယ္ ။

ဘယ္လိုကုသလဲ ?

စားေဆး ၊ ထိိုးေဆး ေတြနဲ႔ ကုသၿခင္း ၊ အလံုးၾကီးမ်ားရွိေနရင္ ခြဲစိတ္ကုသၿခင္း ၊ အေသးစား အဖုေလးေတြ ရွိေနရင္ ၀မ္းဗိုက္အေပါက္ငယ္မွတဆင့္ မွန္ေၿပာင္းၿဖင့္ၾကည့္ကာ လွ်ပ္စစ္မီးေလ ဆာေရာင္ၿခည္ နဲ႔ ေခ်ဖ်က္ႏုိင္ ပါတယ္ ။ ခြဲစိတ္ၿခင္း ၊ ေဆးေပးၿခင္း ေပါင္းစပ္၍လည္းကုသႏုိင္ပါတယ္ ။ လူနာအမ်ားစုကေတာ့ ခြဲစိတ္ဖို႔ လို အပ္ေလ့ ရွိပါတယ္ ။ မခြဲစိတ္ခင္နဲ႔ခြဲစိတ္ၿပီး ေနာက္ဆက္တြဲကုဖို႔ ေခတ္မီေဆးေတြေပၚထြက္လာၿပီ ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေနာက္ ဆက္တြဲ ၾကည့္ရွူ ကုသမႈ ရွိေနမွလည္း ၿပန္လည္ၿဖစ္ပြားၿခင္း ရွိမရွိ သိႏုိင္မွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ အမ်ိဳးသ မီးေတြ မွာ ၿဖစ္ေလ့ၿဖစ္ထရွိတဲ့ ေရာဂါတစ္ခုၿဖစ္တဲ့အတြက္ ဗဟုသုတအေနနဲ႔ အမ်ိဳးသမီး မ်ားအားလံုး သိထား သင့္ တဲ့ေရာဂါတစ္ခုၿဖစ္ပါေၾကာင္း တင္ၿပလိုက္ရပါတယ္ ။

Ref : Health Education on Reproductive Health ( Prof Myint Mg Mg )

သက္တန္႔ခ်ိဳ
10 August 2011

စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................