ႏွာေခါင္းေသြး လွ်ံၿခင္း (Epistaxis)

ႏွာေခါင္းေသြး လွ်ံၿခင္း (Epistaxis)

ႏွာေခါင္းေသြး လွ်ံၿခင္းဆိုတာဟာ ႏွာေယာင္ nostrils တေလ်ာက္ မွ ေသြးေတြစီးက်လာၿခင္းကို ဆိုလိုပါတယ္ ။ ႏွာေခါင္းေသြး လွ်ံၿခင္း ၂ မ်ိဳး ရွိပါတယ္ ။ တစ္မ်ိဳးကေတာ့ အေရွ႔ပိုင္း anterior လို႔ေခၚၿပီး သူကေတာ့ အၿဖစ္မ်ားပါတယ္ ။ ေနာက္တစ္မိ်ဳးကေတာ့ အေနာက္ပိုင္း posterior လို႔ေခၚပါတယ္ ။ သူကေတာ့ အၿဖစ္နဲေလ့ရွိၿပီး ေဆးကုသမႈလိုအပ္တဲ့ အမ်ိဳးအစားမ်ိဳး ၿဖစ္ပါတယ္ ။ တခါတရံ အလြန္ဆိုး၀ါးၿပင္းထန္တဲ့အခါမွာ ေသြးေတြဟာ ႏွာတြင္းမ်က္ရည္လမ္းေၾကာင္း nasolacrimal duct မွထြက္ရွိလာၿပီး မ်က္လံုးကေနေတာင္ ေသြးေတြထြက္ရွိႏိုင္ပါတယ္ ။ ေသြးေတြနဲ႔ ခဲေနတဲ့ေသြးေတြဟာ အစာအိမ္ထဲကို ေရာက္ရွိႏိုင္ၿပီး ပ်ိဳ႔တာေတြ အန္တာေတြ ၿဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္ ။ ဒီကေနတဆင့္ ေသႏိုင္တာကေတာ့ ရွားပါးၿပီး ၁၉၉၉ ခုႏွစ္မွာ U.S မွာ ၂.၄ မီလီယံ ေသဆံုးမႈမွာ ၄ ေယာက္သာလွ်င္ေတြ႔ရပါတယ္ ။

ဘာေၾကာင့္လူေတြ ႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံၿခင္း ခံစားရသလဲ။



ႏွာေခါင္းဆိုတာဟာ ခႏၶာကိုယ္မွာ ေသြးေၾကာေတြ လြန္စြာ ရွုပ္ေထြးမ်ားၿပားတဲ့ အစိတ္အပိုင္း ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ႏွာေခါင္းကို နဲနဲေလးၿဖစ္ၿဖစ္ထိခိုက္မိတာနဲ႔ အခန္႔မသင့္ရင္ nasal injury ရၿပီး ေသြးထြက္ႏိုင္ပါတယ္ ။ အကယ္၍ ႏွာေခါင္းနံရံဟာ ေၿခာက္ေသြ႔ေနမယ္ ကြဲအက္ေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ထိခိုက္မိၿပီး တၿပိဳင္နက္ရုတ္တရက္ခ်က္ၿခင္း ေသြးထြက္လာႏိုင္ပါတယ္ ။ ေၿခာက္ေသြ႔ပူၿပင္းတဲ့ ေဒသေတြမွာ အၿဖစ္မ်ားေလ့ရွိၿပီး ေဆာင္ရာသီေတြမွာ တိုက္တဲ့ေလကလည္း ေၿခာက္ေသြ႔ေနမယ္ ပူေႏြးေနမယ္ ဥပမာ အိမ္ထဲကheater ေတြကထြက္တဲ့ ေလပူေတြကေနတဆင့္ ႏွာေခါင္းေသြးယိုတာ ခံစားရႏိုင္ပါတယ္ ။ အကယ္၍ လူေတြက ေသြးခဲတာကို တားဆီးေပးတဲ့ ေဆးေတြ ဥပမာ ေသြးက်ဲေဆးေတြၿဖစ္တဲ့ warfarin , aspirin နဲ႔ အၿခားအေရာင္က်ေဆးေတြကို ေသာက္သံုးေနတဲ့လူေတြက ပိုၿပီး အၿဖစ္မ်ားေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီလိုအေၿခအေနမွာ နဲနဲေလးထိခိုက္မိတာေတာင္မွ ေသြးထြက္ၿခင္းက ၿဖစ္ေပၚလာႏိုင္ပါတယ္ ။

ႏွာေခါင္းေသြးယိုၿခင္း ၿဖစ္ပြားမႈႏွုန္းဟာ ေအးတဲ့ ေဆာင္လရာသီေတြမွာ ပိုမ်ားၿပီး အသက္ရွုလမ္း ေၾကာင္း ဆိုင္ရာပိုး၀င္ ေနတဲ့ အေၿခအေနမွာ (Respiratory tract infections)ပို အၿဖစ္မ်ားပါတယ္ ။ တခါတရံမွာလည္း အၿပင္ဖက္ေအးတဲ့ေနရာကေန အိမ္အတြင္းပိုင္း ပူေႏြး ေၿခာက္ေသြ႔တဲ့ ပတ္၀န္းက်င္ကို ရုတ္တရက္ ၀င္ေရာက္လာတဲ့ အေၿခအေနမွာႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံၿခင္း ၿဖစ္ပြားႏိုင္ပါတယ္ ။

ႏွာေခါင္းေသြးယိုၿခင္းကို ၿဖစ္ေစတဲ့အခ်က္ေတြ ။



# ပိုး၀င္ၿခင္း
# ကိုယ့္ဘာသာႏွာေခါင္းကို ကလိရာကေန ထိလိုက္မိၿခင္း
# ယားယံၿခင္း ႏွင့္ ယားယံၿခင္းမရွိေသာ ႏွာမႊန္ ၿခင္း ႏွာရည္ယိုၿခင္း
# ေသြးေပါင္ခ်ိန္မ်ားၿခင္း (High blood pressure)
# ေသြးကို က်ဲေစတဲ့ ေဆးေတြေသာက္သံုးၿခင္း ( Aspirin, Warfarin , etc,.)
# အရက္အလြန္အကၽြံေသာက္သံုးၿခင္း
# တၿခား ရွားပါးတဲ့အခ်က္ေတြကေတာ့ က်ဴမာေတြ(Tumors) နဲ႔ မ်ိဴးရိုးလိုက္တဲ့ ေသြးေရာဂါေတြ ပဲၿဖစ္ပါတယ္။


ႏွာေခါင္းေသြး လွ်ံရင္ ဘာလုပ္မလည္း ။

ႏွာေခါင္း ေသြးယိုၿပီဆိုရင္ အရင္ဆံုးၿပဳလုပ္ရမွာကေတာ့ စိတ္မလႈပ္ရွားပါနဲ႔ ။ စိတ္ၿငိမ္ၿငိမ္ထားပါ ။ တစ္ခ်ိဳ႔ ႏွာေခါင္းေသြး ယိုၿခင္း ဟာ တကယ္ ၿဖစ္ေနတာထက္ ပိုဆိုးသေယာင္ထင္ရတတ္ပါတယ္ ။ ႏွာေခါင္းေသြး ယိုၿခင္း အမ်ားစုဟာ မိမိဘာသာ အိမ္မွာပဲ ကုသလို႔ရပါတယ္ ။ အကယ္၍ သင္ ႏွာေခါင္းေသြး ယိုၿပီဆိုလွ်င္ ပထမဆံုး ထိုင္လိုက္ပါ ။ ၿပီးရင္ေရွ႔ဘက္ကို ခႏၶာကိုယ္ကို အနည္းငယ္ ယိုင္လိုက္ပါ ။ သင့္ ရဲ႕ ဦးေခါင္းဟာ သင့္ ႏွလံုးရဲ႕႔ အထက္မွာ ရွိေနၿခင္းက ႏွာေခါင္းထဲက ေသြးယိုၿခင္းကို နည္းပါးေစပါတယ္ ။ အေရွ႔ဖက္ကို ယိုင္လိုက္ၿခင္းအား ၿဖင့္ ႏွာေခါင္းထဲက ေသြးေတြဟာ လည္ေခ်ာင္းထဲ၀င္မယ့္အစား ႏွာခါင္းထဲက ထြက္သြားေစပါတယ္ ။ အကယ္၍ သင္ေနာက္ကို လွန္မိမယ္ဆိုရင္ေတာ့ သင္ဟာ ေသြးေတြကို မ်ိဳခ်မိမွာပါပဲ ။ ဒါဆိုရင္ေတာ့ ပ်ိဳ႕တာေတြ အန္တာေတြ ၀မ္းသြားတာေတြ ၿဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္ ။

သင့္ရဲ႔ လက္မနဲ႔ လက္ညိဳးကို ေပ်ာ့ေပ်ာင္းတဲ့ အေနအထားနဲ႔ သင့္ႏွာေခါင္းထဲက ေသြးေတြကို ေၿဖးညွင္းစြာ ညွစ္ထုတ္ပါ ။ ညွစ္ရမယ့္ေနရာကေတာ့ သင့္ႏွာေခါင္းရဲ႕ အဆံုးပိုင္းနဲ႔ မာေက်ာၿပီး အရိုးပံုစံ ရွိတဲ့ ေနရာ ၾကားထဲမွာပါပဲ ။ သင့္ႏွာေခါင္းကို ေသြးေတြထြက္တာ ရပ္တဲ့အထိ ကိုင္ထားပါ ။ အနည္းဆံုး ၅ မိနစ္ေလာက္ေပါ့ ။ ေသြးေတြဆက္ထြက္ေနတုန္းပဲဆို ရင္ေတာ့ ေနာက္ထပ္ ၁၀ မိနစ္ေလာက္ထိ ဆက္ကိုင္ထားလိုက္ပါ ။

ဒါ့အၿပင္ ႏွာေခါင္းေပၚကို ေရခဲတံုး ၊ ေရခဲ၀တ္လည္း တင္ေပးႏိုင္ပါတယ္ ။ ေသြးထြက္တာရပ္သြားၿပီဆုိရင္ေတာ့ ေသြးထပ္ထြက္ ေစမည့္ အၿပဳအမႈမ်ားကို ေရွာင္ပါ ။ ဥပမာ ႏွာေခါင္းကို ထိခိုက္မိၿခင္း အေရွ႔ဖက္ကို ခႏၶာကိုယ္ကို ဆက္ ယိုင္ေနၿခင္းတို႔ ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။

ႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံ ၿခင္းထပ္မၿဖစ္ရေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ ။

၁ ။ အိမ္သို႔ၿပန္ၿပီး အနားယူပါ ။ ဦးေခါင္းကို ၃၀ မွ ၄၅ ဒီဂရီသို႔ ၿမွင့္ထားပါ ။
၂ ။ ႏွာေခါင္းထဲသို႔ မည္သည့္အရာမွ ထိုးထည့္ၿခင္း မၿပဳပါနဲ႔ ။
၃ ။ ႏွာေခ်ခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ပါးစပ္ကိုဟ ထားပါ ။ ဒါဆိုရင္ေလေတြက ႏွာေခါင္းကေနမထြက္ပဲ ပါးစပ္ကေန ထြက္သြားမွာ ၿဖစ္ပါတယ္ ။
၄ ။ ၀မ္း ခ်ဳပ္မခံပါနဲ႔ ( ၀မ္းခ်ဳပ္လို႔ ညွစ္ရတဲ့အခါမွာ ၀မ္းဗိုက္အတြင္း ဖိအားမ်ားလာၿခင္း Intra-abdominal pressure တက္လာတဲ့အခါ ေသြးေတြကို ညွစ္ထုတ္သလို ၿဖစ္တဲ့အတြက္ ေသြးၿပန္လွ်ံႏိုင္တဲ့အတြက္ပါ ။ )
၅ ။ သင့္ရဲ႔ ဦးေခါင္းကို ႏွလံုးရဲ႔ အထက္မွာ ရွိေနပါေစ ။
၆ ။ ေဆးလိပ္ လံုး၀မေသာက္ပါနဲ႔ ။
၇ ။ ၂၄ နာရီအတြင္း ပူလြန္းတဲ့ အရည္ေတြမေသာက္ပါနဲ႔ ။ ေအးေသာ ေပ်ာ့ေသာ အစာမ်ားသာစားပါ ။
၈ ။ Aspirin , Ibuprofen , Clopidogrel bisulfate နဲ႔ Warfarin ကဲ့သို႔ ေဆးေတြကို ေရွာင္ပါ ။ ဆရာ၀န္က ညႊန္ၾကားထားတယ္ဆိုရင္ ဆရာ၀န္ကို ဆက္သြယ္ၿပီး ေဆးေသာက္တာ ရပ္သင့္ မရပ္သင့္ အၾကံဥာဏ္ေတာင္းပါ ။
၉ ။ အကယ္၍ ေသြးၿပန္ယိုလာခဲ့လွ်င္ ႏွာေခါင္းထဲက ေသြးခဲေတြကို လက္မ လက္ညွိဳးနဲ႔ ညွစ္ထုတ္ၿခင္းအားၿဖင့္ ဖယ္ရွားပါ ။ ယာယီအားၿဖင့္ Afrin သို႔မဟုတ္ Neo-Synephrine
ကဲ့သို႔ စပေရးေတြကို သံုးႏိုင္ပါတယ္ ။ ဒီစပေရးေတြက ေသြးေၾကာေတြကို က်ဥ္းေစၿပီး ေသြးေပါင္ခ်ိန္ေတြတက္ေနရင္ေတာ့ မသံုးသင့္ပါဘူး ။
၁၀ ။ အကယ္၍ ေသြးမရပ္ေသးဘူးဆိုရင္ ဆရာ၀န္ရဲ႔ ကုသမႈကို စနစ္တက်ခံယူပါ။

စာေရးသူ.....သက္တန္႔ခ်ိဳ (၁၁း၃၀ ည ၄.၁၁.၀၉)

Ref; Medicinenet
; Wikipedia

စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................