ဘီတာကယ္ရိုတင္း

ဘီတာကယ္ရိုတင္း

Living Life Journal မွာ က်န္းမာေရး၊ အလွအပေရးရာနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီး ဗဟုသုတရေစမယ့္ အေၾကာင္း အရာအေတာ္ မ်ားမ်ားကို Cover Story အၿဖစ္တင္ဆက္ေပးၿပီးတဲ့ေနာက္ ယခုအပတ္ တင္ဆက္ေပး မယ့္အေၾကာင္းက ေတာ့ ဘီတာကယ္ရိုတင္းအေၾကာင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ အခ်ိဳ႕ေသာ အားေဆးေတြ နဲ႔ ေဆးေတာင့္ေတြ မွာ ဘီတာကယ္ရိုတင္းပါ၀င္တယ္လို႔ ထည့္ၿပီးေဖာ္ၿပတာကို ေတြ႔ဖူးၾကပါလိမ့္မယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ဘီတာ ကယ္ရိုတင္းကို အေသးစိတ္က်က် သိရွိသူကေတာ့ နည္းပါလိမ့္မယ္ ။ ဘီတာကယ္ရိုတင္းဆိုတာ အ ပင္ေတြနဲ႔ သစ္သီးေတြမွာ ေပါမ်ားစြာေတြ႔ရေလ့ရွိတဲ့ အနီေရာင္ လိေမၼာ္ေရာင္ ေရာင္ၿခယ္တစ္မ်ိဳးၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဓါတုျဒပ္ေပါင္း တစ္ခုၿဖစ္ၿပီး ဟိုက္ဒရိုကာဗြန္အမ်ိဳးအစားၿဖစ္ပါတယ္ ။ Beta carotene ကို geranylgeranyl pyrophosphate ဆိုတဲ့ ျဒပ္ေပါင္းကေနၿပီး ဇီ၀နည္းနဲ႔ထုတ္လုပ္ႏုိင္ပါတယ္ ။ ဘီတာ ကယ္ရိုတင္း မွာ ေမာ္လီ က်ဴးေတြရဲ႕ အစြန္း ႏွစ္ဖက္လံုးမွာ ဘီတာရင္းမ္ (Beta rings) ေတြပါရွိပါတယ္ ။



ကာရိုတင္းဆိုတာ မုန္လာဥ၀ါမွာ ေတြ႔ရတဲ့ ပစၥည္းတစ္မ်ိဳးၿဖစ္ၿပီး လိေမၼာ္ေရာင္ဖက္သမ္းပါတယ္ ။ အပင္ေတြ မွာေပါမ်ား စြာေတြ႔ရၿပီး အစားအေသာက္ေတြမွာ အေရာင္ အေနနဲ႔သံုးခ်င္ရင္ေတာ့ E number E160a ရွိပါတယ္ ။ သဘာ၀အတိုင္းဆိုရင္ ဘီတာကာရိုတင္းဟာ ဗီတာမင္ေအရဲ႕ precursor (မလႈပ္ရွားေသာပံုစံ) ၿဖစ္ၿပီး chromatography နည္းပညာကိုအသံုးၿပဳၿပီး carotenoids ေပါမ်ားစြာပါရွိတဲ့ သစ္သီးေတြကေနၿပီး ဘီတာ ကာရိုတင္းကိုခြဲထုတ္ႏိုင္ပါတယ္ ။ အၿခားcarotenoids ေတြကေန ဘီတာကယ္ရိုတင္းကိုခြဲထုတ္ၿခင္းရာ ၿဒပ္စင္ တစ္ခုရဲ႕ Polarity အေပၚအေၿခခံပါတယ္ ။ ဘီတာကယ္ရိုတင္းဟာ non-polar ျဒပ္ေပါင္း တစ္ခုၿဖစ္ ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္သူ႔ကိုခြဲထုတ္ခ်င္တဲ့အခါ Non polar solvent ၿဖစ္တဲ့ hexane ကိုအသံုးၿပဳရပါတယ္ ။ အပင္ေတြ မွာပါ၀င္တဲ့ carotenoids ေတြဟာ ပရိုဗီတာမင္ ေအေတြရဲ႕ မူရင္းဟာအာရ ဇစ္ၿမစ္တစ္ ခုလည္းၿဖစ္ ပါတယ္ ။ လူသိအမ်ားဆံုးကေတာ့ Provitamin A carotenoids ၿဖစ္ၿပီး အၿခား အေနနဲ႔ a-carotene နဲ႔ beta cryptoxanthin တို႔ ပါ၀င္ၾကပါတယ္ ။ Carotenoids ေတြကို စုပ္ယူၿခင္းကို အူသိမ္ဦးပိုင္း (duodenum) မွ ကန္႔သတ္ ထားၿပီး ဒီစုပ္ယူၿခင္းဟာ အေၿမွးပါး ပရိုတိန္းၿဖစ္တဲ့ SR-B1 receptor အေပၚမူတည္ပါတယ္ ။ ဒီပရို တိန္း ဟာဆိုရင္ ဗီတာမင္အီး စုပ္ယူၿခင္းနဲ႔လည္းပါ၀င္ပတ္သတ္ပါတယ္ ။

ဘီတာကယ္ရိုတင္း ေမာ္လီက်ဴးတစ္ခုကို အူအထဲမွာရွိတဲ့ အင္ဇိုင္းတစ္မ်ိဳးၿဖစ္တဲ့ beta,beta-carotene 15,15'-monooxygenase ဆိုတဲ့ အင္ဇိုင္းကေနဖယ္ထုတ္ေပးၿပီးဗီတာမင္ေအ ေမာ္လီက်ဴး ႏွစ္ခုကိုၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ Carotenoids ေတြရဲ႕ စုပ္ယူၿခင္းနဲ႔ေၿပာင္းလဲၿခင္းဟာ ဘီတာကာရိုတင္းရဲ႕ ပံုစံ ( ဥပမာ ခ်က္ၿပဳတ္ၿပီးသား သို႔မ ဟုတ္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္အစိမ္းမ်ား ၊ အားေဆးေတာင့္ ) ေပၚ မူတည္ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ အဲဒီတၿပိဳင္နက္ထဲမွာ အဆီေတြ တၿပိဳင္နက္စားသံုးမႈ ၊ လတ္တေလာ ဗီတာမင္ေအ သိုေလွာင္ထားမႈ နဲ႔ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာရွိတဲ့ ဘီတာ ကာရိုတင္းစတာေတြအေပၚမူတည္ပါတယ္ ။ ဘီတာကာရိုတင္းကို အ၀ါေရာင္နဲ႔လိေမၼာ္ေရာင္ရွိတဲ့ သစ္သီးမ်ား ( သရက္သီး ၊ လိေမၼာ္သီး ၊ မုန္လာဥ၀ါ ၊ ေကၽြးဥ ၊ ၀ဥ ၊ ကန္စြန္းဥ ၊ ေဒါက္ခြ ၊ ကိုက္လန္ ၊ အာလူး ၊ ဘူးသီး စတာေတြမွာေပါမ်ားစြာေတြ႔ရပါတယ္ ။ Vietmamese gac နဲ႔ curde palm oil မွာ တၿခား သစ္သီးသစ္ရြက္ေတြထက္စာရင္ ဘီတာကယ္ရိုတင္းၿမင့္မားစြာပါ၀င္ပါတယ္ ။ ဥပမာ မုန္လာဥ၀ါ ထက္စာရင္ ၁၀ ဆ ပိုၿမင့္မားစြာပါ၀င္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ gac ဟာ ရွားပါးၿပီး အေရွ႔ေတာင္အာရွမွာ စိုက္ပ်ိဳးၿဖစ္ ထြန္းႏိုင္မယ့္ ေနရာ မသိရွိရေသးပါဘူး ။ ေယဘူယ် လူေတြစားသံုးေနတဲ့ ဘီတာကယ္ရိုတင္းဟာ တစ္ေန႔ကို 2-7 mg ရွိပါတယ္ ။ ဒါဟာ USA ၊ ကေနဒါနဲ႔ဥေရာပႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕က အမ်ိဳးသမီး ငါးသိန္းကို စမ္းသပ္ထားတဲ့ အေၿဖ တစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ ယူအက္စ္ စိုက္ပ်ိဳးေရး သုေတသနကေနၿပီး ဘီတာကာရိုတင္း ၿမင့္မားစြာ ပါ၀င္တဲ့အစား အစာ ေတြကိုေအာက္ပါအတိုင္းေဖာ္ၿပထားပါတယ္ ။

မုန္လာဥ၀ါေဖ်ာ္ရည္ ( တစ္ခြက္ = ၂၃၆ မီလီဂရမ္ )
ေရႊဖယံုသီးေဖ်ာ္ရည္ ( တစ္ခြက္ = ၂၄၅ မီလီဂရမ္ )
အာလူးခ်က္ၿပီးသား ( တစ္လံုး = ၁၄၆ မီလီဂရမ္ )
အာလူး ၿပဳတ္ၿပီးသားအခြံမပါ ( တစ္လံုး = ၁၅၆ မီလီဂရမ္ )
ေဒါက္ခြရြက္ၿပဳတ္ရည္ ( တစ္ခြက္ = ၁၉၀ မီလီဂရမ္)
မုန္လာဥခ်က္ၿပီးသား ( တစ္ခြက္ = ၁၅၆ မီလီဂရမ္)
ေဒါက္ခြ (တစ္ခြက္ = ၂၁၄ မီလီဂရမ္)
အာလူး ၿပဳတ္ရည္ ( တစ္ခြက္ = ၂၅၅ မီလီဂရမ္)
မုန္လာဥ ခ်က္ၿပီးသား ဆားမပါ ( တစ္ခြက္ = ၁၄၆ မီလီဂရမ္ )

ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား

ဘီတာကာရိုတင္းရဲ႕ အၿဖစ္မ်ားတဲ့ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးကေတာ့ carotenodermia လို႔ေခၚပါတယ္ ။ လကၡဏာ ကေတာ့ အေရၿပားရဲ႕အၿပင္ဖက္ဆံုးအလႊာၿဖစ္တဲ့ epidermis မွာ caroteinoid ေတြစု ပံုလာၿခင္းေၾကာင့္ ၿဖစ္ေပၚ လာတဲ့ လိေမၼာ္ေရာင္ေလးေတြသမ္းလာၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ အႏၱရာယ္မရွိပါဘူး ဒါေပ မယ့္ ေရရွည္ မွာေတာ့ ဘီတာကာရိုတင္းပါ၀င္တဲ့ ေသာက္ေဆးေတြအမ်ားၾကီးေသာက္သံုးမိၿခင္းဟာ ေဆးလိပ္ေသာက္ တဲ့လူေတြ အ တြက္ အဆုတ္ကင္ဆာ ၿဖစ္ပြားမႈ ႏွုန္းၿမင့္တက္ၿခင္းနဲ႔ဆက္ႏြယ္မႈရွိတယ္လို႔ဆိုပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ ဘီတာ ကာ ရိုတင္းပါ၀င္တဲ့ေသာက္ေဆးေတြဟာ ဆီးၾကိတ္ကင္ဆာ ၊ ဦးေႏွာက္အတြင္းေသြးယိုၿခင္း ( intracerebral hemorrhage) တို႔ကိုမ်ားေစၿပီး ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြမွာ ႏွလံုးေရာဂါနဲ႔ ေသဆံုးမႈႏွုန္းၿမင့္တက္လာၿခင္းတို႔နဲ႔ ဆက္ႏြယ္မႈရွိတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္ ။ ဘီတာကာရိုတင္းကို အသည္းနဲ႔တၿခား သားဥအိမ္ တို႔လို ေနရာေတြ မွာသိုေလွာင္ ပါတယ္ ။ ၾကြက္ေတြမွာစမ္းသပ္ခ်က္အရေတာ့ ဒီလို သိုေလွာင္ထား တဲ့ဘီတာ ကာရတိုတင္းကို ခႏၶာကိုယ္ ကေန ဘီတာမင္ေအအၿဖစ္ မေၿပာင္းေပးႏုိင္ဘူးလို႔ဆိုပါတယ္ ။ အီေကြတာ နဲ႔ ေ၀းတဲ့ႏိုင္ငံေတြ မွာေတာ့ ဗီတာမင္ဒီေတြသိုေလွာင္ထားၿခင္းဟာ ေအးခဲတဲ့ေဆာင္းရာသီမွာဆိုရင္ Osteoporosis ဆိုတဲ့အရိုး ပြေရာဂါ ကို ကာကြယ္ေပးႏုိင္ယံုသာမကပဲ တၿခား ဗီတာမင္ဒီခ်ိဳ႕တဲ့ၿခင္းနဲ႔ ဆက္ႏြယ္ေနတဲ့အေၿခအေနကိုပါ အဆင္ေၿပေစ ပါတယ္ ။ အမ်ားစုကေတာ့ annatto လို႔ေခၚတဲ့ အစားအစာအေရာင္ ကိုဘီတာ ကာရိုတင္းအ စားအသံုးၿပဳၾကပါတယ္ ။ ဒါဟာ ခႏၶာကို္ယ္ထဲမွာ သိုေလွာင္ထားၿခင္းမၿပဳႏုိင္ပါဘူး ။

ဘီတာကာရိုတင္းႏွင့္ အဆုတ္ကင္ဆာ

ဘီတာကာရိုတင္းပါတဲ့ ေသာက္ေဆးေတြအမ်ားၾကီး ( high dose) ေသာက္ သံုးၿခင္းဟာ ေဆးလိပ္ေသာက္ သူေတြမွာ အ ဆုတ္ကင္ဆာ ၿဖစ္ပြားမႈႏွုန္း ကိုၿမင့္တက္ႏိုင္ေခ်ရွိပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ဘီတာကာရိုတင္းရဲ႕ Oncologyဟာ ေန႔စဥ္ ေဆးအခ်ိန္အဆအမ်ားၾကီးေသာက္သံုးေနမႈနဲ႔ ေဆးလိပ္ေသာက္သံုးေနမႈ ႏွစ္ခုစလံုး
အေပၚအေၿခခံပါတယ္ ။

က်န္းမာေရးအေပၚ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ

ကာရိုတင္းေတြဟာ ဓါတ္တိုးဆန္႔က်င္ဂုဏ္သတၱိေတြရွိပါတယ္ ။ ဗီတာမင္ေအဟာ glycoproteins ေတြ ထုတ္လုပ္မႈၿဖစ္စဥ္မွာ ပါ၀င္ရံုသာမကပဲ တၿခား ဇီ၀ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ထမ္းေဆာင္ေပးပါတယ္ ။ ဗီတာ မင္ေအ ေတြသာ ခ်ိဳ႕တဲ့ခဲ့မယ္ဆိုရင္ေတာ့ အရိုးဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ မူမမွန္ၿဖစ္လာၿခင္း ၊ မ်ိဳးပြားအဂါၤ ဆိုင္ရာခ်ိဳ႕ ယြင္းမႈမ်ား ၊ မ်က္ၾကည္လႊာေၿခာက္ေသြ႔ၿခင္း ( xerophthalmia) စသည္တို႔ၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ေစ်းကြက္ထဲမွာ ၀ယ္ယူရရွိႏုင္တဲ့ ဘီတာကာရိုတင္းထုတ္ကုန္ေတြဟာ အမ်ားစုကေတာ့ မႈိ ၊ အပင္ ၊ ေရညွိ နဲ႔ palm oil ကေန ထုတ္လုပ္ ထားၾကတာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဘီတာ ကာရိုတင္းဟာ retionol အၿဖစ္ေၿပာင္းေပးၿပီး ဒါဟာ အၿမင္အာ ရံုအတြက္ မရွိမၿဖစ္လိုအပ္ပါတယ္ ။ Retinoic acid အၿဖစ္လည္း ဆက္လက္ေၿပာင္းေပးၿပီး အဲဒါဟာ ဆဲလ္ေတြခြဲၿခားၿခင္းနဲ႔ ဆဲလ္ေတြၾကီးထြားလာၿခင္းၿဖစ္စဥ္ေတြအတြက္လည္းအလြန္အဆံုး၀င္ပါေၾကာင္း တင္ၿပ လိုက္ ရပါတယ္ ။

Ref : wikipedia

သက္တန္႔ခ်ိဳ
(For Living Life Journal coming issue)

စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................