Multiple Sclerosis ေရာဂါအေၾကာင္း

Multiple Sclerosis ေရာဂါအေၾကာင္း

Multiple Sclerosis ဆိုတာဘာလဲ ?

Multiple Sclerosis ဆိုတာ လူသိနည္းတဲ့ေရာဂါေတြထဲမွာ တစ္ခုအပါအ၀င္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ UK ႏိုင္ငံမွာဆိုရင္ လူ ဦးေရ တစ္သိန္းမွာ ၁၂၀ ေယာက္ၿဖစ္ပြားႏွုန္းရွိၿပီး ႏွစ္စဥ္ေတြ႔ရွိမႈႏွုန္းကေတာ့လူဦးေရ တစ္သိန္းမွာ ၇ ေယာက္ ခန္႔ရွိပါတယ္ ။ အပူပိုင္းေဒသေတြနဲ႔ ဥေရာပေၿမာက္ပိုင္း ေတြမွာအၿဖစ္မ်ားၿပီး မိန္းမေတြ မွာ ေယာကၤ်ားေတြထက္ ၿဖစ္ပြားမႈႏွုန္း ၂ ဆပိုမ်ားပါတယ္ ။ Multiple Sclerosis ကိုၿဖစ္ပြားေစတဲ့ အခ်က္ေတြကေတာ့ genetic ဆိုင္ရာ
အ ခ်က္ေပါင္း မ်ားစြာနဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္ ( Environmental ) ဆိုင္ရာ အခ်က္ေပါင္းမ်ားစြာရွိပါတယ္ ။ မ်ိဳးရိုး လိုက္ၿဖစ္ ပြားမႈႏွုန္းဟာ ၁၅% ရွိပါတယ္ ။

Immune စနစ္အရာ CSF လို႔ေခၚတဲ့ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ခါးရိုးအတြင္းအား ဆက္ႏြယ္ထားေသာ လမ္းေၾကာင္း အတြင္း မွ အရည္( Cerebro-spinal Fluid) အတြင္းမွာ လႈပ္ရွားသက္၀င္ေနတဲ့ T Lymphocytes ေတြ ၿမင့္မား လာပါတယ္ ။ဦးေႏွာက္အာရံုေၾကာ စနစ္အတြင္းမွာလည္း Immunoglobulin ထုတ္လုပ္ မႈၿဖစ္စဥ္ဟာ ၿမင့္မား လာပါတယ္ ။ Multiple Sclerosis မွာ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ အာရံုေၾကာေရာင္ ရမ္းၿခင္း တိုက္ခုိက္ မႈဟာ ေသြးႏွင့္ဦးေႏွာက္အတြင္းလုပ္ေဆာင္သူ ( Blood-brain barrier) ေတြမွ တဆင့္ လႈပ္ရွား သက္၀င္ေနတဲ့ T Lymphocytes ေတြ ထိုးေဖာက္၀င္ေရာက္ၿခင္းမွ စတင္ ပါတယ္ ။

ေရာဂါလကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ ?

အၿဖစ္မ်ားတဲ့ လကၡဏာေတြကေတာ့

-အၿမင္အာရံုခ်ိဳ႕တဲ့ၿခင္း
-အာရံုခံၿခင္းႏွင့္ဆိုင္ေသာ လကၡဏာမ်ား ခဏခဏ ၿပန္လည္ၿဖစ္ပြားၿခင္း
-နာက်င္ၿခင္းကင္းမဲ့ေသာ Subacute spinal cord lesion
-လက္ႏွစ္ဖက္တြင္ လတ္တေလာလႈပ္မရၿခင္းႏွင့္ စြမ္းေဆာင္ေရမ်ား ဆံုးရွံဳးၿခင္း (Dorsal column deficit)
-Cranial အာရံုေၾကာ ၆ ေၿခာင္းေၿမာက္ ခ်ိဳ႔ယြင္းၿခင္း

အၿခားလကၡဏာမ်ားႏွင့္ CNS Demyelination ၏ ေရာဂါၿဖစ္စဥ္မ်ား

-အၿမင္အာရံုသိမ္ငယ္ၿခင္းႏွင့္ခ်ိဳ႕ယြင္းၿခင္း (Afferent pupillary defect)
-ေက်ာရိုးဆစ္ ၊ ေၿခလက္မ်ားႏွင့္ လည္ဂုတ္ပိုင္းတြင္ ထံုက်င္ၿခင္း (Lhermitte's symptom)
-ကိုယ္တစ္ၿခမ္းလႈပ္မရၿခင္း (Paraparesis)
-ေၿခလက္ႏွင့္ခႏၶာကိုယ္တုန္ယင္ၿခင္း (Postural tremor)
-မ်က္ႏွာရြဲ႕ၿခင္း ခဏခဏၿဖစ္ေပၚၿခင္း
-Trigeminal neuralgia ႏွင့္ Partial Brown-Sequard syndrome

အာရံုေၾကာခ်ိဳ႔ယြင္းၿခင္း demyelinating lesions မွာ သူ႔ရဲ႕လကၡဏာ ၿဖစ္စဥ္ေတြဟာ လတ္တေလာ အေန နဲ႔ ေန႔ရက္ (သို႔မဟုတ္) ရက္သတၱပါတ္မွ် ၿဖစ္ပြားၿပီး ရက္သတၱပါတ္အနည္းငယ္နဲ႔ လအနည္းငယ္မွာပဲ ၿပန္ေကာင္း သြားေလ့ရွိပါတယ္ ။ တခါတေလမွာေတာ့ ေလၿဖတ္ၿခင္းဆန္ဆန္ ၿဖစ္စဥ္ေတြကိုေတြ႔ရေလ့ရွိပါတယ္ ။

ဘယ္လိုစမ္းသပ္စစ္ေဆးၿခင္းေတြနဲ႔ သိႏုိင္မလဲ ?

Multiple Sclerosis ကိုသိႏိုင္မယ့္ တိက်တဲ့ စမ္းသပ္စစ္ေဆးၿခင္းဆိုတာ မရွိပါဘူး ။ ဓါတ္ခြဲစမ္း သပ္စစ္ေဆး မႈေတြက ရလာတဲ့အေၿဖကို ေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ႔ ယွဥ္တြဲၿပီး ၿဖစ္ႏုိင္ေၿခကို တြက္ထုတ္ ရတာမ်ိဳးၿဖစ္ပါတယ္ ။ အၿခားၿဖစ္ႏိုင္ေၿခေတြကို ဖယ္ထုတ္ဖို႔ (Exclude) နဲ႔ demyelination ၿဖစ္စဥ္ကို သတ္မွတ္ဖို႔ စမ္းသပ္ စစ္ေဆးမႈေတြကေတာ့

-MRI , Myelography
-Visual evoked potentials
-အၿခား evoked potentials
-CSF Examination (ခါးဆီေဖာက္၍ စစ္ေဆးၿခင္း)
* cell count
* Protein electrophoresis ( Oligoclonal bands)
* Chest X Ray ( ရင္ဘတ္ဓါတ္မွန္ရိုက္ၿခင္း)
-Serum angiotensin-converting enzyme (ACE) - sarcoidosis
(ေသြးရည္ၾကည္ထဲရွိ အင္ဇိုင္းစစ္ေဆးၿခင္း)
-Serum B12
-Antinuclear antibodies - SLE
-Antiphospholipid antibodies စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ၾကပါတယ္ ။

Multiple Sclerosis ကိုဘယ္လိုကုသမလဲ ?



Multiple Sclerosis ကိုကုသဖို႔ဆိုရင္
၁ ။ လတ္တေလာၿဖစ္ပြားၿခင္း ( acute relapse ) ကိုကုသၿခင္း
၂ ။ ေနာက္ပိုင္းၿပန္လည္ၿဖစ္ပြားမႈအား ကာကြယ္ၿခင္း
၃ ။ ေနာက္ဆက္တြဲၿပႆနာမ်ား ( complications) မ်ားအား ကုသၿခင္း
၄ ။ လူနာ၏ ခ်ိဳ႔ယြင္းခ်က္မ်ား (Disability ) အားကုသၿခင္း စသည္တို႔ပါ၀င္ပါတယ္ ။

၁ ။ လတ္တေလာၿဖစ္ပြားၿခင္း ( acute relapse ) ကိုကုသၿခင္း

- Methyl prednisolone iv ( 1g ေန႔စဥ္ ၃ ရက္ ) or orally ( 500mg ေန႔စဥ္ ၅ ရက္)
Steroids ေတြအၾကာၾကီးေပးေနၿခင္းဟာလည္း ေရရွည္ၿဖစ္လာမယ့္ အရာ ( outcome) ကို မေၿပာင္းလဲပစ္ႏုိင္ပါဘူး ။

၂ ။ ေနာက္ပိုင္းၿပန္လည္ၿဖစ္ပြားမႈအား ကာကြယ္ၿခင္း

Azathioprine ကဲ့သို႔ Immunosuppressive ေဆးေတြဟာ ၿပန္လည္ၿဖစ္ပြားမႈကို ေလ်ာ့က်ေစပါတယ္ ။ ေရ ရွည္ အေနနဲ႔ လည္းေကာင္းပါတယ္ ။ ခဏခဏၿပန္လည္ၿဖစ္ပြားေနတဲ့ Multiple Sclerosis မွာေတာ့ Subcutaneous or IM Interferon beta-1a/b ဟာ ၿပန္လည္ၿဖစ္ပြားတဲ့အၾကိမ္အေရအတြက္ကို ၃၀% ထိေလ်ာ့ ခ်ေပးပါတယ္ ။ Glatiramer acetate မွာလည္းအလားတူအစြမ္းရွိပါတယ္ ။ အထူးအာဟာရေတြၿဖစ္တဲ့ Gluten-free , linoleic acid supplements , hyperbaric oxygen therapy တို႔ဟာလည္း လူ နာေတြၾကား မွာ ေရပန္းစားပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ပိုၿပီးေကာင္းလာေစတဲ့အခ်က္ေတာ့မွရွိပါဘူး ။

၃ ။ ေနာက္ဆက္တြဲၿပႆနာမ်ား ( complications) မ်ားအား ကုသၿခင္း

အေရးၾကီးတာက ေရာဂါရဲ႕ ဘဘာသၿဖစ္စဥ္ကို လူနာကို ေသခ်ာရွင္းၿပဖို႔ပါပဲ ။ ၿဖစ္ေပၚ လာတဲ့ ေနာက္ ဆက္ တြဲ ဆိုး က်ိဳးေတြအရ ကုသမႈေပးၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။

ဥပမာ (၁) Spasticity ( အရိုးအဆစ္မ်ားခိုင္ၿခင္း)
ကုသမႈ - Physiotherapy
-Beclofen 15-100mg (oral ) , Tizanidine 18-32mg
-Local I.M Botulinum toxim , chemical neuronectomy

ဥပမာ (၂) Impotence ( လိင္စြမ္းေဆာင္ရည္ေလ်ာ့က်ၿခင္း)
ကုသမႈ - Sildenaifil 50-100mg / 24 hours

၄ ။ လူနာ၏ ခ်ိဳ႔ယြင္းခ်က္မ်ား ( disability ) အားကုသၿခင္း

Disability ကိုုကုသတဲ့ေနရာမွာေတာ့ specialist သူနာၿပဳေတြအပါအ၀င္ Multidisciplinary team လို႔ေခၚတဲ့ သက္ ဆိုင္ရာဆရာ၀န္ေတြနဲ႔ health care professional ေတြနဲ႔ စုစည္း ၿပဳစုကုသေစာင့္ေရွာက္ၿခင္းပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။

Multiple Sclerosis ဟာ neurological ေရာဂါၿဖစ္တဲ့အတြက္ ေဆးပညာနဲ႔အလွမ္းေ၀းတဲ့သူေတြအဖို႔ အေသး စိတ္ က်က်သိႏိုင္ဖို႔ ၊ Medical terms ေတြကို သိရွိႏိုင္ဖို႔ ခက္ခဲလွပါတယ္ ။ အခ်ိဳ႕ medical terms ေတြဟာ တိုက္ရိုက္ဘာသာၿပန္ရင္ အဓိပၸါယ္လြဲမွားမွာစိုးတဲ့အတြက္ တတ္ႏိုင္သမွ်ဆီေလွ်ာ္ေအာင္ေတာ့ ေဖာ္ၿပေပးထား
ပါတယ္ ။ Multiple Sclerosis ဆိုတာ ဒီလိုမ်ိဳးေရာဂါပါလား ၊ ဒီလို လကၡဏာေတြ ရွိပါလား ၊ ဒီလိုကုသေန ၾကပါလား လို႔ အနည္းငယ္ ဗဟုသုတ ရွိသြားတယ္ ဆိုရင္ၿဖင့္ ေဖာ္ၿပရက်ိဳးနပ္ပါၿပီ ။

Ref : Davidson's Principles & Practice Of Medicine , 20th Edition

သက္တန္႔ခ်ိဳ



စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.......................